ارتباط بین استرس و درد انگشتان دست علل علائم و راه‌حل‌ها
در دنیای امروز که پر از استرس و فشارهای روانی است، بسیاری از ما با معضلات جسمانی ناشی از این فشارها روبرو هستیم. یکی از شایع‌ترین این معضلات، استرس و درد انگشتان دست است که می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی ما داشته باشد. به یاد دارم زمانی که برای اولین بار با این مشکل روبرو شدم، ابتدا به دکتر برای درد دست مراجعه کردم و متوجه شدم که علت اصلی آن استرسی بود که تجربه می‌کردم. در این مقاله، قصد داریم به سه سوال اصلی پاسخ دهیم: تعریف استرس و ارتباط آن با درد انگشتان دست چیست؟ چرا باید به این موضوع اهمیت دهیم؟ و چگونه این مشکل بروز می‌کند؟ این پرسش‌ها راهنمایی برای فهم بهتر ما از این موضوع و یافتن راه‌حل‌های مؤثر برای مقابله با آن خواهند بود.
آنچه در این مقاله می خوانید:
آیا ارتباطی میان استرس و درد انگشت دست وجود دارد؟
اگر شما هم در هنگام استرس یا فشار روانی، در انگشتان دست خود احساس درد دارید، حتما این سوال برایتان پیش می‌آید که آیا ارتباطی میان استرس و درد انگشت دست وجود دارد یا خیر! پاسخ بله است، ارتباط قوی و مستقیمی بین استرس و درد و ناراحتی در انگشتان دست وجود دارد. زمانی که دچار استرس و اضطراب می‌شویم، بدن ما واکنش‌های شیمیایی متعددی نشان می‌دهد. یکی از این واکنش‌ها، انقباض عضلات است. وقتی استرس داریم، عضلاتمان به صورت ناخودآگاه منقبض می‌شوند. این انقباضات معمولاً در ناحیه گردن، شانه‌ها و دست‌ها اتفاق می‌افتد.
حالا فرض کنید مدت زیادی در استرس باشید و عضلاتتان به طور مداوم در حال انقباض باشند. این انقباضات طولانی، باعث التهاب و در نهایت درد در نواحی مختلف بدن از جمله انگشتان دست می‌شود. به عنوان مثال، فردی که مدت‌هاست در محل کار خود تحت فشار و استرس شدید است، ممکن است پس از مدتی احساس درد و سوزش در انگشتان دست خود بکند. دلیل این موضوع همان انقباضات عضلانی ناشی از استرس است که به مرور باعث التهاب و درد در انگشتان شده است. پس همان‌طور که می‌بینید، ارتباط مستقیم و نزدیکی میان استرس و بروز درد و ناراحتی در دست و انگشتان وجود دارد. کاهش سطح استرس می‌تواند تا حد زیادی از این دردها و ناراحتی‌ها بکاهد.
چگونه استرس باعث درد دست می‌شود؟
علاوه بر نقش استرس در انقباض عضلات که پیشتر به آن پرداختیم، استرس باعث افزایش تولید برخی هورمون‌ها مثل کورتیزول می‌شود که التهاب را تشدید می‌کند. علاوه بر این، استرس می‌تواند باعث فشار عصبی و تحریک اعصاب در نواحی دست و انگشتان شود که نتیجه آن درد و ناراحتی است. چنانچه می‌بینید، از طرق و مکانیسم‌های مختلفی استرس باعث درد انگشتان دست می‌شود که در ادامه، به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
-
♦ ترشح کورتیزول: وقتی فردی دچار استرس می‌شود، مغز فرمان ترشح کورتیزول به غدد فوق کلیوی را صادر می‌کند. در نتیجه، میزان کورتیزول خون بالا می‌رود. حالا کورتیزول بالای خون چه اثری روی بدن دارد؟ کورتیزول خون بالا، موجب التهاب می‌شود. التهاب یعنی قرمزی، داغی، تورم و دردناک شدن بافت‌های بدن. پس کورتیزول باعث التهاب در بدن می‌شود. حالا با توجه به اینکه انگشتان دست ما پر از عصب و عروق خونی است، وقتی سطح کورتیزول خون بالا برود، التهاب در عروق و اعصاب انگشتان ایجاد می‌شود. این التهاب باعث داغی، تورم، قرمزی و در نهایت درد در انگشتان دست می‌شود.
-
♦ فشار بر روی اعصاب: همان‌طور که گفتیم، انگشتان دست ما پر از اعصاب و رگ‌های عصبی است. این اعصاب، حس لمس و درد را از انگشتان به مغز منتقل می‌کنند. حال وقتی فردی تحت تأثیر استرس قرار می‌گیرد، عضلات اطراف شانه‌ها، گردن و دست‌ها منقبض می‌شوند. این انقباضات باعث فشرده شدن و اعمال فشار به اعصاب دست و انگشتان می‌شود. فشار بر روی اعصاب، باعث آسیب یا التهاب آنها می‌شود. التهاب اعصاب هم به نوبه خود موجب درد و ناراحتی در انگشتان خواهد شد. در واقع بخشی از دردی که افراد مضطرب و پراسترس در انگشتان دست خود احساس می‌کنند، ناشی از فشار بر روی اعصاب و التهاب آنهاست.
-
♦ کاهش فشارخون: حتما تجربه کرده‌اید که زمانی که استرس زیادی را متحمل می‌شوید، فشارخون و قندخون شما افت می‌کند و گاها حتی احساس ضعف می‌کنید. یکی از مکانیسم‌هایی که توسط استرس ایجاد می‌شود، کاهش فشارخون است. وقتی استرس داریم، قسمت سمپاتیک سیستم عصبی فعال می‌شود. این قسمت، مسئول واکنش‌های مبارزه یا گریز در برابر تهدید است. یکی از کارهایی که سیستم سمپاتیک انجام می‌دهد، انقباض عروق خونی در برخی نقاط بدن از جمله دست‌هاست. انقباض عروق به این معناست که قطر رگ‌ها کم می‌شود و جریان خون کمتری به سمت انگشتان هدایت خواهد شد. کاهش جریان خون به انگشتان باعث می‌شود بافت‌های آنجا اکسیژن کافی دریافت نکنند که همین امر منجر به درد می‌گردد.
پدیده رینود چگونه موجب درد انگشتان دست در هنگام استرس می‌شود؟
رینود یک اختلال عروقی است که باعث می‌شود انگشتان دست در معرض سرما یا استرس عروقی، رنگ پریده شوند. این پدیده معمولا به دلیل انقباض شریان‌های کوچکی است که به انگشتان خونرسانی می‌کنند. وقتی شریان‌ها منقبض می‌شوند، جریان خون به انگشتان کاهش پیدا می‌کند. این اتفاق، باعث می‌شود که انگشتان رنگ پریده به خود بگیرند. همچنین فرد ممکن است احساس سوزش، خارش یا درد در انگشتان داشته باشد. عواملی که می‌توانند باعث رینود شوند عبارتند از:
-
♦ سرمای شدید مانند قرار گرفتن انگشتان در هوای بسیار سرد برای مدت طولانی. در پدیده رینود، انگشتان سرد و بی‌حس می‌شوند که باعث انقباض عروق و تنگ شدن آنها می‌شود. این انقباض عروقی، جریان خون به سمت انگشتان را کاهش می‌دهد.
-
♦ عامل دیگر، استرس است. استرس باعث انقباض عروق و تنگ شدن آنها می‌شود. این انقباض عروقی، جریان خون به سمت انگشتان را کاهش می‌دهد.
-
♦ سیگار کشیدن که باعث تنگ شدن عروق می‌شود و بیماری‌هایی مانند دیابت، فشارخون بالا، آرتریت و آرترواسکلروز.
-
♦ رینود معمولا بی‌ضرر است و با گرم کردن دست‌ها برطرف می‌شود. اما اگر به طور مکرر اتفاق بیفتد، ممکن است نشانه‌ای از بیماری زمینه‌ای باشد که نیاز به درمان دارد.
آیا استرس و درد انگشت دست خطرناک است؟
بله، در شرایطی استرس و درد مداوم انگشتان دست می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر باشد و نیاز به بررسی پزشکی دارد. منظورمان از این شرایط، ایجاد استرس مزمن است. استرس مزمن به استرسی گفته می‌شود که به مدت طولانی (ماه‌ها یا سال‌ها) ادامه داشته باشد و فرد را تحت تأثیر قرار دهد. استرس‌های متعدد و طولانی‌مدت زندگی مدرن امروزی، عامل ایجاد استرس مزمن هستند. مثلا شخصی که مدت‌هاست ساعات طولانی بدون استراحت کافی کار می‌کند، در معرض ابتلا به استرس مزمن است. یا اختلافات و درگیری‌های مداوم با همسر یا فرزندان که به طور مرتب تکرار می‌شود، سبب پدید آمدن استرس مزمن در فرد می‌گردد.
عوامل دیگری مانند بیماری‌های مزمن جسمی یا شرایط نامساعد اقتصادی و... همگی در تبدیل شدن استرس کوتاه مدت به استرس مزمن نقش دارند. استرس مزمن، موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن و افزایش التهاب می‌شود که همگی می‌توانند منجربه درد و آسیب انگشتان و دست گردند. از سوی دیگر، درد مکرر و مزمن انگشتان نیز خود یک عامل فشارزا و استرس‌زا است که حلقه معیوبی را ایجاد می‌کند. پس بهتر است در صورت وجود استرس و درد مکرر دست، سریعا پیگیری و درمان پزشکی صورت گیرد تا از بروز عوارض جدی‌تری چون التهاب مزمن، آرتریت، تونل کارپال و آسیب اعصاب، پیشگیری شود.
روش‌های کنترل استرس و درد انگشتان دست
امروزه با پیشرفت علم پزشکی و تکنولوژی نوین، روش‌هایی بسیاری وجود دارند که به کنترل استرس و درد انگشت دست کمک می‌کنند. حتما در زندگی روزمره خود به صورت تجربی دریافته‌اید که گاهی گوش دادن به یک موسیقی آرامبخش یا استراحت در محیطی با نور مناسب و آرامش‌بخش، تا حد زیادی از استرس شما می‌کاهد. برای کنترل استرس‌های شدید، معمولا پزشکان درمان‌های دارویی و ورزش‌های مناسب را پیشنهاد می‌کنند. حتی از فرد خواسته می‌شود که سبک زندگی خود را تا حدودی تغییر دهد. در ادامه، این موارد را توضیح خواهیم داد.
ورزش کردن به طور موثری باعث کاهش استرس و درد انگشت دست می‌شود. اول از همه، ورزش باعث ترشح اندورفین‌ها در بدن می‌شود. اندورفین‌ها مواد شیمیایی طبیعی هستند که احساس آرامش و سرخوشی ایجاد می‌کنند. هنگام ورزش کردن، عضلات شما اندورفین‌های بیشتری آزاد می‌کنند که بلافاصله روی خلق و خوی شما تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل است که بسیاری از افراد پس از تمرین احساس بهتری دارند. علاوه بر این، ورزش منظم بلند مدت باعث کاهش هورمون استرس یعنی کورتیزول می‌شود.
سطوح بالای کورتیزول با اضطراب و تحریک پذیری مرتبط است. با کاهش سطح کورتیزول، فشارهای روانی کمتری را تجربه می کنید. از طرفی، ورزش منظم به شما کمک می‌کند بهتر بخوابید که خودش یک عامل مهم در مدیریت استرس است. مثلا اگر استرس شدید ناشی از محیط کار یا مشکلات زندگی دارید، می‌توانید با 30 دقیقه دویدن روی تردمیل یا 1 ساعت پیاده‌روی در هوای آزاد، سطوح اندورفین و کورتیزول خود را تنظیم کرده و احساس بهتری پیدا کنید.
دارو درمانی نیز در کاهش استرس شدید و درد انگشتان دست بسیار موثر است؛ بویژه در شرایطی که استرس تبدیل به یک اختلال روانی حاد مانند اختلال اضطراب فراگیر یا افسردگی شده باشد. داروهای ضداضطراب مثل داروهای بنزودیازپین با تاثیر بر رسپتورهای گابا و مهار سیستم عصبی سمپاتیک، تحریک‌پذیری مغز را کاهش می‌دهند و باعث رهاسازی انتقال دهنده‌های عصبی آرامبخش مثل گابا می‌شوند. به این ترتیب، پاسخ‌های التهابی و تنش عصبی در برابر استرس کاهش پیدا می‌کند و اضطراب کم می‌شود.
از سوی دیگر داروهای ضدافسردگی با بالا بردن سطح سروتونین در مغز، باعث افزایش آستانه تحمل در برابر فشارهای روانی و استرس می‌شوند. به عنوان مثال، یک کارمندی که تحت فشار شدید کاری قرار دارد و دچار علائمی از قبیل پرخاشگری، بی‌خوابی، از دست دادن علاقه و شکایات جسمانی شده است، ممکن است تحت درمان با داروهای ضد افسردگی و ضد اضطرابی مثل سیتالوپرام، اسکیتالوپرام و ... قرار گیرد تا این علائم اختلال استرسی کاهش پیدا کند. بطور کلی مصرف دارو تنها در موارد شدید استرس، که فرد نیاز به دارودرمانی دارد توصیه می‌شود.
درمان با نور یا فوتوتراپی، یکی از روش‌های نوین کاهش استرس است که با استفاده از نورهایی با طول موج خاص، الگوی فعالیت مغز و ترشح هورمون‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. طیف نور مرئی و قابل دید، شامل رنگ‌های مختلفی از جمله نور آبی، سبز و زرد است. هرکدام از این نورها بسته به طول موجشان، اثرات متفاوتی بر مغز و بدن دارند. نور آبی با طول موج ۴۵۰ تا ۴۹۵ نانومتر با تحریک غده صنوبری و افزایش ترشح ملاتونین یا هورمون خواب، باعث القای حس آرامش و کاهش استرس می‌شود و با کاهش تولید کورتیزول، التهاب را پایین می‌آورد.
نور سبز نیز با طیف ۵۰۰ تا ۶۰۰ نانومتر از طریق تاثیر بر دستگاه عصبی خودمختار، ضربان قلب را کند کرده و فشارخون را پایین می‌آورد. به عنوان مثال، یک فرد مبتلا به استرس و اضطراب فراگیر ناشی از محیط کار، می‌تواند روزی ۳۰ دقیقه در معرض نوردرمانی آبی یا سبز قرار بگیرد. این کار با ایجاد آرامش و کاهش علائم جسمی مثل تپش قلب و تنگی نفس، سبب کاهش قابل توجهی در سطح استرس وی خواهد شد. البته بهتر است بدانید که نوردرمانی معمولاً به عنوان مکمل در کنار سایر درمان‌های رفتاری یا دارویی به کار می‌رود تا اثربخشی آنها را افزایش دهد.
راهکارهای کاهش استرس و درد انگشت دست در طب سنتی
همواره برای افرادی که از روش‌هایی دارویی مدرن فراری بوده‌اند و به دنبال ساده‌ترین و بی‌عوارض‌ترین روش‌های درمانی هستند، طب سنتی بهترین گزینه برای تبعیت است. در مورد روش‌های کنترل استرس و درد انگشت دست و حتی عوارض پس از آن، پزشکان طب سنتی راهکارهای بسیاری را ارائه داده‌اند که در طولانی مدت بسیار موثر هستند. استفاده از دمنوش‌های گیاهی آرامبخش، خواب کافی، حمام آب گرم، طب سوزنی و... همگی تاثیر فراوانی در کنترل استرس دارند که در ادامه برخی از آنها را بررسی می‌کنیم.
هر فردی که اندکی با علم طب سنتی آشنایی داشته باشد؛ به خواص بی‌نظیر دمنوش‌های گیاهی در درمان اختلالات خواب و اختلالات عصبی واقف است. از جمله این دمنوش‌ها، می‌توان به گل‌گاوزبان، دارچین، زنجبیل و رازیانه و... اشاره کرد. گل‌گاوزبان که همه ما آن را به عنوان یک دمنوش آرامش‌بخش می‌شناسیم، حاوی ترکیباتی به نام فلاونوئید است که خاصیت آرام‌بخشی دارد و اضطراب را کاهش می‌دهد. از طرفی، این دمنوش دارای اسانس‌های روغنی است که باعث تسکین استرس می‌شود. دارچین، دیگر ترکیب آرامبخش است که دارای ماده‌ای به نام سینامالدئید است. سینامالدئید با تحریک ترشح اندورفین‌ها در بدن، ایجاد حس خوب و آرامش می‌کند.
زنجبیل، حاوی جینجرول است که خاصیت ضد التهابی و آرام‌بخشی دارد. در نتیجه به طور موثری در کاهش استرس و درد انگشتان دست ناشی از آن موثر است. برای مصرف این دمنوش‌ها بهتر است روزانه یک فنجان دم کرده آنها تهیه کنید و 20 دقیقه قبل از خواب بنوشید. مصرف دمنوش قبل از خواب باعث می‌شود که خوابی عمیق‌تر و راحت‌تر داشته باشید. استفاده مداوم از این دمنوش‌ها به مدت یک ماه، می‌تواند تاثیر بسزایی در کاهش میزان استرس و اضطراب داشته باشد.
طب سوزنی یکی از روش‌های درمانی کهن چینی است که برای درمان بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات، از جمله استرس و اضطراب به کار می‌رود. در طب سوزنی، از سوزن‌های بسیار نازک و کوتاه استفاده می‌شود که به نقاط خاصی از بدن فرو می‌روند. این نقاط را نقاط طب سوزنی می‌نامند. وقتی سوزن به این نقاط وارد می‌شود، سیستم عصبی بدن تحریک شده و موجب آزاد شدن مواد شیمیایی خاصی می‌گردد که روی سلامتی و حالت‌های ذهنی افراد تاثیر می‌گذارند.
طب سوزنی با تحریک نقاطی، اندورفین و سروتونین را در بدن افزایش داده و باعث کاهش قابل توجه استرس و اضطراب می‌شود. وقتی طب سوزنی به منظور کاهش استرس و درد دست صورت گیرد، نقاطی از انگشتان دست نیز در معرض درمان قرار می‌گیرند. کاهش استرس با طب سوزنی معمولاً پس از چند جلسه درمانی آغاز شده و در طول 2 تا 4 هفته کامل می‌شود. توصیه می‌شود حداقل 8 تا 10 جلسه برای درمان موثر استرس انجام شود. این روش درمانی کاملا ایمن بوده و عوارض جانبی ندارد. البته حتما باید توسط پزشک متخصص انجام شود.
تنفس آرامبخش، یکی از بهترین روش‌های طبیعی برای مقابله با استرس است. وقتی دچار استرس و اضطراب می‌شوید، تنفس شما تند و کوتاه می‌شود. این امر باعث افزایش ضربان قلب، فشارخون و تعریق می‌گردد. اما با انجام تمرینات تنفس آرامش‌بخش، تنفس عمیق و کند می‌شود و این واکنش‌های استرس‌زا را معکوس می‌کند. یکی از پرکاربردترین روش‌های تنفس آرامبخش، تکنیک شمارش تنفس است. برای انجام این تکنیک به صورت زیر عمل کنید.
-
♦ در وضعیت نشسته یا درازکشیده قرار بگیرید.
-
♦ یک دست را روی شکم و دست دیگر را روی قفسه سینه بگذارید.
-
♦ از طریق بینی عمیقاً نفس بکشید.
-
♦ تا 5 بشمارید و نفس خود را نگه دارید و سپس از دهان خارج کنید.
-
♦ مراحل را 10 الی 20 بار تکرار نمایید.
عواقب عدم کنترل استرس و درد انگشتان دست
استرس و درد انگشتان دست اگر شدید و طولانی مدتی باشد و کنترل نشود، آسیب‌های جبران ناپذیری به سلامت جسمانی ایجاد خواهد کرد. می‌دانید که استرس طولانی مدت، به استرس مزمن تبدیل می‌شود. استرس مزمن باعث تحریک مداوم غدد فوق کلیوی و ترشح بیش از حد هورمون‌هایی مانند کورتیزول و آدرنالین می‌شود. این هورمون‌ها به مقدار کم برای بدن مفید هستند اما ترشح بیش از حد آنها، آثار سوء بسیاری دارد. بدین صورت که سیستم ایمنی بدن سرکوب می‌شود و فرد مستعد ابتلا به انواع بیماری‌های عفونی و التهابی از جمله سرماخوردگی مکرر می‌شود.
از طرفی تنش عضلانی ناشی از استرس، باعث دردها و ناراحتی‌های مزمن در نواحی مختلف بدن از جمله کمردرد، دردهای گردن و شانه و میگرن می‌شود. سردردهای عصبی نیز از عوارض رایج استرس طولانی مدت محسوب می‌شوند. علاوه بر این‌ها، استرس مداوم می‌تواند منجر به اختلالات خواب، اضطراب مزمن، فشارخون بالا، بیماری‌های قلبی، ضعف سیستم گوارشی و حتی زوال عقل در درازمدت شود. این‌ها فقط گوشه‌ای مشکلات جسمانی ایجاد شده توسط استرس کنترل نشده بودند. اما مشکلات روانی، اعتیاد، مشکلات رفتاری و اجتماعی همگی در پی اضطراب مدیریت‌نشده بروز می‌کنند. پس کنترل و مدیریت استرس از اهمیت بسزایی برخوردار است.
سخن پایانی
در پایان این مقاله، لازم است به یاد داشته باشیم که هر چند استرس و درد انگشتان دست ممکن است به نظر مسئله‌ای جزئی آید، اما پیامی است که بدن ما برای هشدار دادن درباره نیازهای نادیده گرفته شده‌اش ارسال می‌کند. به خودمان اجازه دهیم که به این پیام‌ها گوش دهیم و با مراقبت و توجه به نیازهای جسمی و روانی‌مان پاسخ مثبتی به آنها بدهیم. در نهایت، مهم‌ترین دارایی ما سلامتی ماست و توجه به آن باید در اولویت باشد. بیایید قدم‌های کوچک اما مؤثری برای مراقبت بهتر از خود برداریم و به یاد داشته باشیم که در هر مشکلی، راه‌حلی نهفته است، به شرطی که با دل و جان به دنبال آن بگردیم. و اگر احساس می‌کنید که نیاز به کمک حرفه‌ای دارید، هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص ما مراجعه کنید تا با استفاده از تخصص و تجربه‌شان، شما را در فهم بهتر این مشکل و یافتن راهکارهایی برای مواجهه و مدیریت آن یاری رسانند. این اقدام، گامی حیاتی در مسیر بهبود و بازیابی سلامت و آرامش شما خواهد بود.