شکستگی انگشت دست
اجزای متحرک پنجه دست یا پای انسان انگشت نام دارند. به استخوانهای انگشتان دست، بند یا فالانژ گفته میشود. هر انگشت دست شامل سه فالانژ میباشد، بهجز شست که دو فالانژ دارد. انسان با دستان خود کارهای زیادی انجام میدهد و طی برخی از این فعالیتها ممکن است دست، صدمهای ببیند یا دچار شکستگی شود. انگشتان، آسیب پذیرترین قسمت دست هستند و همواره در معرض شکستگی قرار دارند. چون انگشتان دست بسیار ظریف و کوچک هستند، این احتمال وجود دارد که دچار شکستگی شوند، اما خودمان یا افراد غیرمتخصص مانند پزشکان عمومی در اورژانس آن را تشخیص ندهند و پنهان بماند. این شرایط در کودکان حادتر نیز میشود. از طرفی محدوده زمانی درمان شکستگی انگشت دست نهایتا 3 هفته است و بعد از آن اگر اصلا متوجه نشده باشید یا درست جوش نخورده باشد، درمان آن تقریبا غیر ممکن است و با توجه به حیاتی بودن دست، میتواند عواقب بسیار خطرناکی مانند افت شدید عملکرد برای شما ایجاد کند.
بنابراین در صورت ایجاد آسیب در دستها و ادامه دار شدن درد در انگشتان به مدت 1 الی 2 روز، حتما همراه با عکس به پزشک متخصص ارتوپد باتجربه در این زمینه مراجعه کنید تا در صورت تشخیص شکستگی، اقدامات درمانی لازم انجام شود. در ادامه نیز با ما همراه باشید تا نکات مهم در مورد شکستگی انگشت دست را برایتان توضیح دهیم.
فهرست مطالب:
آناتومی انگشتان دست
دست انسان دارای 27 استخوان است که 4 استخوان آن در مچ دست قرار دارند. به استخوانهای مچ دست کارپ گفته میشود. در کف دست 5 استخوان قرار دارند که به آنها متاکارپ میگویند. 14 استخوان هم انگشتان دست را تشکیل میدهند و همانطور که گفتیم آنها را فالانژ یا بند انگشت مینامند. توانایی حرکت و حمل اجسام توسط دست مربوط به متاکارپها است.
همه انگشتان دست به جز شست، سه بند یا فالانژ دارند. فالانژ انتهایی، یعنی همان بندی که ناخن دارد را دیستال ( distal phalanx) میگویند. بند وسط را میانی یا میدل فالانژ ( middle phalanx) نام نهادهاند. بندی که رابط انگشتان با کف دست هست نیز بند پرگزیمال ( proximal phalanx) گفته میشود.
انگشتان از طریق بند پرگزیمال به کف دست متصل میشوند و بهازای هر انگشت یک متاکارپ در دست وجود دارد. در این میان، انگشت شست کمی متفاوتتر از انگشتان دیگر است. بند میانی در انگشت شست حذف شده و تنها بندهای دیستال و پرگزیمال وجود دارند. تنها متاکارپ متحرک در کف دست، متاکارپی است که مربوط به انگشت شست میباشد. باقی متاکارپها ساکن هستند.
علت شکستگی انگشت دست چیست؟
انگشتان بالاترین خطر آسیب‌دیدگی در تمام قسمتهای دست را دارند. هنگام استفاده از ابزارکار یا وسایل آشپزخانه این انگشتان هستند که بیشتر از بقیه اعضا در معرض بریدگی و زخم شدن قرار می‌گیرند. همچنین هنگام کار با دستگاهها یا ابزار خاص، برخورد سریع یک جسم سنگین به دست و یا با هر نوع سانحه‌ای ممکن است، دچار شکستگی شوند. البته توجه داشته باشید که همه آسیبهایی که به انگشتان دست وارد میشوند، لزوماً شکستگی نیستند. ماهیت آسیب و مقاومت استخوانها تعیین میکنند که آیا شکستگی وجود دارد یا خیر؟ شرایطی مانند پوکی استخوان و سوء تغذیه احتمال شکستن انگشت دست شما را افزایش میدهد.
انواع مختلف شکستگی انگشت دست
هر نوع ترک جزئی یا کامل استخوانها را شکستگی مینامند. طبق گفته انجمن جراحی دست آمریکا، دست ممکن است به شکلهای بسیار مختلفی دچار شکستگی شود. شکستگی انگشت دست، با توجه به دلایل شکست و اثراتی که بر استخوانها میگذارند، دستهبندیهای متفاوتی دارد که به این شرح میباشند:
شکستگی آولسیون
در این نوع شکستگی، تاندون یا رباط، استخوانی که به آن متصل است را میکشد و باعث شکستگی میشود.
شکستگی بسته
این نوع شکستگی به بافتهای اطراف آسیبی نمیزند و تنها خود استخوان را درگیر میکند.
شکستگی باز
شکستگی باز، بافتهای اطراف محل شکستگی را نیز درگیر میکند و باعث پارگی پوست یا آسیب به اعضا و جوارح اطراف استخوان میشود.
شکستگی خرد شده
در این نوع شکستگی که بسیار هم دردناک است، استخوان به چند قطعه خرد میشود.
شکستگی کامل
ضربه یا آسیب به طور کامل از بافت استخوان عبور کرده و آن را دو نیم میکند.
در رفتگی
در شکستگی ناشی از در رفتگی، مفصل استخوان از جای خود در میرود و دچار شکستگی میشود.
شکستگی تروماتیک
تروما یا ضربه بر اثر حوادثی مانند زمین خوردن به استخوانها وارد میشود. شکستگی انگشت دست بر اثر ضربه به دلیل تحمل نیرویی فراتر از توان دست، توسط استخوانها است.
شکستگی فشاری
زمانی که حرکت معینی را برای مدت زمانی طولانی انجام دهید یا برای زمان طولانی در یک حالت باشید، ممکن است فشاری به استخوان وارد شود و استخوان را دچار شکستگی کند. البته شکستگی انگشت دست از نوع فشاری چندان متداول نیست.
شکستگی گرین استیک
این مورد بیشتر در کودکان که استخوانهای نرمتری دارند، دیده میشود. در گرین استیک بخشی از استخوان شکسته و بخشی دیگر نیز خم میشود.
شکستگی پایدار
در شکستگی پایدار، استخوان کمی یا کاملاً ترک میخورد، اما جابجا نمیشود.
چه افرادی بیشتر در معرض شکستگی انگشت دست هستند؟
همه افراد در هر سنی که باشند، در معرض شکستگی انگشت دست هستند. چرا که شکستگی بیشتر حاصل یک حادثه است و حادثه برای هرکسی پیش خواهد آمد. با اینحال افرادی که استخوان ضعیفی دارند، بیشتر ممکن است آسیب ببینند. کودکان استخوانهای نرمی دارند، سالمندان معمولاً دچار پوکی استخوان هستند و افرادی که در رژیم غذایی خود کلسیم کمی مصرف میکنند، کسانی هستند که استخوانهای ضعیفی دارند و در مواجهه با حادثه دچار شکستگیهای شدیدی خواهند شد. همچنین کسانی که با دست خود زیاد کار میکنند، مانند کارگران و برخی از ورزشکاران نیز در معرض خطر شکستگی انگشت دست هستند.
ورزشهایی که خطر شکستگی انگشت دست را افزایش میدهند، عبارتند از:
1. بسکتبال
2. بیسبال
3. والیبال
4. هاکی
5. راگبی
6. بوکس
7. اسکی
8. کشتی
علائم شکستگی انگشت دست
معمولاً شکستگی انگشت دست و دیگر نقاط بدن با درد شدید همراه است. همچنین ورم، کبودی و محدود شدن دامنه حرکتی نیز از دیگر علائم شکستگی هستند. تغییر شکل استخوان هم نشان از شکستگی دارد. تغییر شکل معمولاً با درد شدید و غیرقابل تحملی همراه است، اما در مواردی ممکن است دردی حس نکنید. عدم وجود درد به معنی عدم لزوم مراجعه به پزشک متخصص نیست. در صورتی که هر یک از علائم شکستگی را داشتید، حتماً پزشک را در جریان بگذارید تا در صورت نیاز اقدامات درمانی لازم انجام شود.
تشخیص شکستگی انگشت دست
پزشک با گرفتن شرح حال بیمار و انجام معاینات ابتدایی تشخیص خود را آغاز میکند، اما نظر نهایی خود را پس از مشاهده عکس رادیولوژی خواهد گفت. همانطور که در مقدمه نیز اشاره کردیم، به دلیل ظرافت زیاد انگشتان دست، احتمال شکستگی و پنهان ماندن آن بسیار زیاد است. گاهی حتی در عکس‌های رادیولوژی معمولی مشخص نمی‌شوند و پزشک انجام ام آر آی را توصیه میکند و اقدامات درمانی را شروع خواهد کرد. همه این شرایط برای کودکان سخت‌تر میشود. زیرا انگشتان دست آنها بسیار ظریف‌تر از انگشت دست بزرگسالان است و تشخیص آن کار هرکسی نیست. بنابراین در صورت ایجاد آسیب و درد، مراجعه به متخصص متبحر در این زمینه بسیار مهم است و از عواقب خطرناک عدم توجه به شکستگی انگشت دست مانند ازکارافتادگی این عضو حیاتی جلوگیری میکند. خوشبختانه متخصصان ما با توجه به تجربه‌ای که دارند، میتوانند بخوبی در این زمینه به شما کمک کنند.
درمان شکستگی انگشت دست
درمان شکستگی انگشت دست به محل شکستگی و نوع آن بستگی دارد. معمولاً شکستگیها به بی حرکتی نیاز دارند. بعد از اینکه پزشک استخوان شکسته را تراز کرد، آن را آتل بندی کرده یا گچ میگیرد. بیشتر شکستگی ها با گچ و آتل درمان میشوند. بعضی دیگر از آنان نیز تنها با بی حرکت ماندن استخوان و مراقبت بهبود مییابند. در مواردی نیز شکستگیها نیاز به جراحی دارند.
معمولا برای شل شدن استخوان ناشی از شکستگی، آسیب دیدگی مفاصل، آسیب به رباطها و تاندونها، شکستگیهای باز و ناپایدار احتمالاً نیاز باشد، که بیمار جراحی کند. جراح ارتوپد یا جراح متخصص دست، بهترین روش درمان برای انگشت دست شما را تعیین خواهد کرد. سنجاق، سیم و پیچ در عملهای جراحی دست بهکار میآیند. تشخیص نوع درمان و تعیین مراقبتهای پس از جراحی با متخصص ارتوپد خواهد بود.
فیزیوتراپی نیز میتواند توان انگشت شکسته شده را بعد از جوش خوردن، بازیابی کند. معمولاً در شکستگیهای شدید، پزشک پس از درمان شکستگی، چند جلسه فیزیوتراپی را برای بیمار تجویز میکند.
در دوره نقاهت شکستگی، چه آنهایی که نیازمند جراحی هستند و چه آنهایی که با آتل بهبود مییابند، بهتر است از هرگونه حرکت دادن انگشتانتان خودداری کنید تا سریعتر بهبودی حاصل شود. مدت زمان بهبودی شکستگی انگشت دست ممکن است چند هفته یا حداکثر یکسال طول بکشد. مدت بهبودی بستگی به نوع شکستگی، شرایط جسمانی بیمار و تغذیه او دارد.
گچگیری و آتلبندی شکستگی انگشت دست
برای درمان انواع شکستگیها، همینطور شکستگی انگشت دست متداولترین راه، گچ گرفتن و آتلبندی استخوان آسیب دیده است. هدف اصلی گچ و آتل بی حرکت نگه داشتن استخوان آسیب دیده است. بیشترین استفاده از گچ و آتل مربوط به زمانی است که مفاصل پیچ خورده باشند. با اینکار مفاصل از حرکت باز می‌ایستند.
در زبان فارسی از گچ گرفتن بهجای واژه (cast) استفاده میکنند. میگویند نخستین بار از گچ ساختمانی برای ثابت نگه داشتن مفاصل استفاده شده است. از این رو اصطلاح گچ گرفتن برای استخوان شکسته در ایران رایج شد و پایدار ماند. پس از تراز کردن استخوان آسیب دیده توسط پزشک، استخوان مورد نظر با فایبرگلاس گچ گرفته میشود. فایبرگلاس که مادهای سبک و مقاوم است، با نوعی رزین آغشته میشود. امروزه عمل گچگیری با این ماده انجام شده و به دلیل خلل و فرجهای روی الیافهای فایبرگلاس، اندامی که گچ گرفته شده به‌راحتی میتواند تنفس کند و دچار مواردی مانند خارش یا سیاه‌شدگی نمیشود.
آتل یا ( splint) هم یک نوع گچ (cast) است که برای شکستگیهای جزئیتر استفاده میشود. بر خلاف گچ که از هر طرف مسدود میباشد، آتل یک سرِ باز دارد. آتل را میتوان به صورت آماده خریداری کرد و در مواردی هم پزشک آن را اندازه اندام مورد نظر بیمار میسازد. آتلهای آماده در جنسهای مختلف از جمله پلاستیکی در بازار موجود هستند. آتلهای آماده طرفدار بیشتری دارند، زیرا سریعتر و راحتتر میتوان آنها را تهیه کرد. برخی از آتلها هم همراه با باندهای ولکرو هستند. باندهای ولکرو امکان تنگ و گشاد کردن آتل را بر روی استخوان شکسته فراهم میکنند. معمولاً آتلهایی که برای شکستگی انگشت دست استفاده میشوند، از نوع باند دار میباشند.
اینکه پزشک برای شکستگی شما گچ تجویز کند یا آتل، بستگی به نوع و شدت شکستگی دارد. برای شکستگیهای شدید معمولاً از گچ استفاده میشود. استخوانی که دچار شکستگی شده باید حداقل سه هفته در گچ بماند. آتل هم برای شکستگیهایی با شدت کمتر است و مدت زمان ماندگاری آن بر روی عضو آسیب دیده غالباً کمتر از مدت زمان ماندگاری گچ میباشد.
برخی از اندامهای بدن هم مانند لگن، در صورت شکستگی امکان گچ یا آتل گرفتن ندارند و تنها با ثابت نگه داشتن بدن و استراحت مطلق درمان خواهند شد.
آیا پیشگیری از شکستگی ممکن است؟
اغلب شکستگیها در پی رخ دادن حادثهای ناخواسته به وجود میآیند. رعایت نکات ایمنی در هنگام کار، ورزش، رانندگی و هر فعالیتی که عدم دقت در آن میتواند آسیبزا باشد، از شکستگیهای بسیاری جلوگیری میکند. البته داشتن بدنی ورزیده و داشتن برنامه غذایی سالم نیز میتواند در جلوگیری از شکستگی انگشت دست و قسمتهای دیگر بدن مفید باشد. برخی از افرا استخوانهای ضعیفی دارند که بیشتر به دلیل کم تحرکی و تغذیه نادرست است.
یک رژیم غذایی مناسب که مقادیر کافی ویتامین D و کلسیم در آن گنجانده شده باشد، به همراه یک برنامه روتین ورزشی متناسب، میتواند استخوانهای مستحکمی را برای شما به ارمغان بیاورد. افراد مسن یا کسانی که ضعف در عضلات و مشکلاتی در راه رفتن دارند، هم مستعد شکستگی خواهند بود. این افراد میتوانند با فیزیوتراپی عضلات خود را تقویت کرده و یا برای راه رفتن از وسایل کمکی مانند عصا یا واکر استفاده کنند. ورزشکاران و کارگران هم باید با احتیاط فعالیتهای حرفهای خود را انجام دهند تا از شکستگی انگشت دست و سایر نقاط بدن در امان باشند.
کلام آخر
دستها از اندام پرکاربرد بدن هستند و انگشتان دست انجام بسیاری از کارها و فعالیتها را برای ما ممکن کرده‌اند. شکستگی انگشت دست یک موقعیت اضطراری پزشکی است که میتواند برای مدت طولانی فرد را برای انجام فعالیتهای روزمره ناتوان کند و تشخیص آن تنها توسط پزشکان متخصص ارتوپد باتجربه امکان‌پذیر است. تشخیص به موقع و صحیح، شما را از عواقب خطرناک این نوع شکستگی مانند ازکارافتادگی انگشتان محفوظ می‌دارد. پس در صورت مشاهده هرگونه علائم شکستگی یا حتی دردی که بیش از 2 روز طول کشیده است، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید. زیرا هرچه اقدامات درمانی سریعتر انجام شوند، روند بهبود تسریع یافته و نتیجه بهتری خواهد داشت. اگر زمان را از دست بدهید، امکان درمان یا کاهش می‌یابد و یا اصلا امکان‌پذیر نیست.