تغییر شرایط جسمی و فعالیت‌های انجام شده در دوران بارداری و شیردهی میتواند علت درد مچ دست در شیردهی باشد. نوزادان اغلب هر دو تا سه ساعت یک‌بار شیر می‌خورند و برای خواب و احساس آرامش نیز به آغوش مادر احتیاج دارند. این فعالیت‌ها فشار زیادی بر مچ در دست‌ها وارد می‌کند و میتواند سبب اختلالاتی به شرح زیر شود.
تونل کارپال به بخشی از مچ در دست اطلاق می‌شود که عصب‌های انگشتان دست از داخل آن عبور می‌کنند. این سندروم در مادران شیرده میتواند از دوران بارداری ایجاد شده باشد. مهم‌ترین علت ایجاد آن در بارداری، تورم و تجمع مایع در تونل کارپال به علت تغییرات بدن است. تنگی تونل کارپال میتواند سبب علائمی همچون گزگز کردن، درد و بی‌حسی در انگشت‌ها شود. در بسیاری از موارد این مشکل بعد از زایمان برطرف می‌شود، اما در بعضی از شرایط به دلیل استفاده زیاد از مچ در دست بعد از زایمان تحریک شده و ادامه می‌یابد. علائم سندروم تونل کارپال در دوران بارداری و شیردهی عبارتنداز:
این سندروم که به افتخار یک جراح سوييسی نامگذاری شده، به سندروم درد مچ در دست مادران شیرده نیز معروف است. از آنجایی که این سندروم در زنانی که به‌تازگی زایمان کرده‌اند و از نوزاد خود مراقبت می‌کنند بیشتر دیده می‌شود، به این نام شهرت یافته است. علت این بیماری را انجام فعالیت‌های زیاد و تکراری با مچ در دست می‌دانند. دکوروان میتواند به علت درد زیاد، افراد را حتی از انجام کارهای روزانه خود بازدارد. علائم این بیماری عبارتنداز:
قبل از ارائه روش‌های درمانی درد در مچ‌های دست موقع شیردهی بهتر است راه‌هایی را که میتواند از بروز این دردها پیشگیری کند، با یکدیگر مرور کنیم. یکی از مهم‌ترین پیشنهادها به مادران برای جلوگیری از ایجاد آسیب به بدن آنها در زمان شیردهی، استفاده از پوزیشن‌های مناسب است. این موضوع که کودک خود را در زمان شیردادن چگونه نگه می‌دارید، یک عامل مهم در تعیین میزان فشار وارد شده به مچ در دست‌هاست.
استفاده از پوزیشن‌های اشتباه در شیردهی، عدم تناسب پوزیشن شیردهی با سن نوزاد و حتی استفاده کردن از تنها یک متد شیردهی میتواند سبب آسیب به مچ در دست مادر شود. بعضی از پوزیشن‌ها مانند گهواره متقاطع اشتباه نیستند اما استفاده از آنها فقط در هفته‌های اول توصیه شده است. زمانی که کودک بزرگتر می‌شود باید از روش‌هایی استفاده کنید که کمترین فشار به بازوها، گردن و مچ در دست های شما وارد شود.
همان‌طور که گفته شد، بهترین اقدام در زمان شیردهی تعویض پوزیشن برای هر بار شیردادن به فرزندتان است. هر بار از بین پوزیشن‌های صحیح مانند گهواره‌ای، گهواره‌ای متقاطع، توپ فوتبالی، تکیه داده و روش خوابیده یکی را انتخاب کنید. زمانی که فرزندتان به‌اندازه کافی وزن گرفت می‌توانید از روش خوابیده استفاده کنید تا به‌جای مچ در دست و بازوها، بدن مادر وزن بچه را تحمل کند.
برای کاهش فشار بر دست مادر، بالش‌هایی طراحی شده‌اند که به بالش‌های شیردهی معروف هستند. این بالش‌ها تکیه‌گاهی برای دست‌های مادر محسوب می‌شوند، ازاین‌رو فشار وارد بر دست‌ها را کاهش می‌دهند. بالش‌های شیردهی را زیر بازوی خود قرار دهید و از اتصال کودک خود و سینه مطمئن شوید. درصورتی‌که بالش شیردهی دردسترس شما نیست، از بالش‌های معمولی به‌عنوان تکیه‌گاه کمک بگیرید یا از دست دیگر برای حمایت دستی که کودک را نگه می‌دارد استفاده کنید.
خانم‌های زیادی در دوران شیردهی از درد مچ در دست رنج می‌برند. این خانم‌ها ممکن است به یکی از سندروم‌هایی که در بخش اول بیان شد، مبتلا شده باشند. افرادی هم هستند که دچار این مشکلات نمی‌شوند، پس دلیل اصلی ایجاد درد در مچ‌های دست موقع شیردهی چیست و چه خانم‌هایی بیشتر مستعد ابتلا به این درد هستند؟ عوامل زیر میتواند سبب بیماری‌های منتسب به مچ در دست و درد در این ناحیه شود.
شرایط فیزیکی و جسمی مادر
برخی از مادران به دلیل فعالیت‌های خود قبل از بارداری یا تغییرات هورمونی در زمان بارداری به سندروم تونل کارپال مبتلا می‌شوند. در صورت رفع‌نشدن این مشکل بعد از زایمان، میتواند یک عامل مهم برای درد مچ در دست در زمان شیردهی باشد. بنابراین در صورت ابتلا به این نوع بیماری‌ها، قبل از بارداری یا حین بارداری اقدام به درمان کنید تا دچار عواقب آن در زمان شیردهی نشوید. بعضی از مادران نیز دچار ضعف در مچ در دست، مفاصل یا شکستگی‌های قدیمی در این ناحیه هستند که آنها را مستعد درد در مچ‌های دست موقع شیردهی می‌کند.
میزان فعالیت مادر
بعضی از مادران به دلایلی مانند تنهایی یا شرایط و مشکلات کودک در بدو تولد مجبور به فعالیت‌های بیشتری نسبت به سایر مادران هستند. برای مثال کودکان مضطرب یا بیمار نیاز بیشتری به آغوش مادر دارند و این سبب می‌شود تا فشار زیادی بر مچ در دست آنها وارد شود.
وزن کودک
بعضی از کودکان از بدو تولد وزن بیشتری نسبت به سایر نوزادان داشته یا وزن‌گیری بیشتری در طول دوران رشد خود دارند. درصورتی‌که مادر نیز ریزنقش بوده یا مبتلا به مشکلات اسکلتی یا مفاصلی باشد، احتمال آسیب به گردن، بازو و به‌خصوص مچ وجود خواهد داشت.
تعداد فرزندان
در مادرانی که دوقلو یا چندقلو دارند، درد در مچ‌های دست موقع شیردهی بیشتر مشاهده می‌شود. علاوه بر زمان بیشتر شیردهی، نیاز به در آغوش گرفتن و کلیه فعالیت‌های مراقبت از نوزادان چندبرابر می‌شود. این یک دلیل ساده و بدیهی برای افزایش فشار بر دست‌ها و مچ در دست مادر است.
توصیه پزشکان برای درمان درد مچ دست در شیردهی چیست
دوران بارداری و شیردهی به دلیل ارتباط نزدیک کودک و مادر، انجام بعضی از درمان‌ها مانند درمان با داروهای تاثیرگذار در شیر مادر ممنوع است. باتوجه‌به این امر، پزشکان برای درمان درد در مچ‌های دست موقع شیردهی راه‌های زیر را پیشنهاد می‌کنند.
استفاده از آتل برای مچ ناحیه دست
برای حالتی که درد مچ ناحیه دست آزاردهنده می‌شود، بستن آتل در طول شب برای بی‌حرکت ماندن مچ مفید است. در صورت کاربردی‌بودن این روش، می‌توانید از آتل در طول روز هم استفاده کنید.
استراحت و کاهش فعالیت‌های تکراری
فعالیت‌هایی مانند شیردادن نوزاد را با روشی انجام دهید که فشار کمتری به مچ ناحیه دست شما وارد شود. اگر به مدت طولانی از تلفن همراه یا کامپیوتر استفاده می‌کنید، زمان آن را کاهش دهید.
روش کمپرس یخ
از کیسه‌های یخ یا یخ پیچیده درون حوله برای کاهش درد و التهاب مچ ناحیه دست استفاده کنید. کافی است چند بار در روز این کار را انجام دهید و تأثیر آن را بر کم‌کردن درد مشاهده کنید.
روش حمام کنتراست
در این روش دست خود را به مدت یک دقیقه در آب سرد بگذارید و سپس یک دقیقه در آب گرم نگه دارید. این عمل را هر بار حداقل سه مرتبه تکرار کنید و در طول روز هم هر چند ساعت یک‌بار انجام دهید.
اگر این روش‌های ساده برای درمان درد مچ ناحیه دست شما کافی نبود به پزشک مراجعه کنید. گاهی پزشکان ماساژدرمانی و فیزیوتراپی مچ را پیشنهاد می‌کنند. مصرف مسکن‌ها نیز برای کاهش درد مفید است اما حتماً باید مطابق با نظر پزشک مصرف شود تا آسیبی به کودک نرسد. در بعضی موارد که درد شدت می‌گیرد، انجام جراحی میتواند تنها راه چاره باشد.
ایجاد التهاب و ورم به دلایل مختلف میتواند یکی از عوامل مهم درد در مچ‌های دست موقع شیردهی باشد. در بعضی مواقع با اقدامات خانگی و راهکارهای ارائه شده در طب گیاهی می‌توان دردهای خفیف مچ ناحیه دست در دوران شیردهی را تسکین داد. اغلب افراد این درمان‌ها را بی‌خطر دانسته و بدون مراجعه به متخصصان طب سنتی اقدام به خوددرمانی با داروهای گیاهی می‌کنند. اما باتوجه‌به حساسیت دوران شیردهی بهتر از هرگونه درمانی را با مشورت پزشک طب سنتی انجام دهید. داروهای گیاهی برای کاهش درد مچ ناحیه دست که به طور معمول توسط متخصصان این رشته پیشنهاد می‌شوند عملکرد ضدالتهابی دارند و عبارت‌اند از:
چای سبز
مصرف این چای به‌صورت دم‌نوش خاصیت زیادی برای درمان التهابات بدن دارد.
ضماد دارچینی
می‌توانید با ترکیب دارچین و عسل یک‌زمان برای کاهش التهاب درست کنید. نوشیدن ترکیب عسل و دارچین حل شده در آب ولرم نیز توصیه شده است.
تخم شنبلیله
منیزیم موجود در تخم شنبلیله نیز التهابات مچ ناحیه دست را کاهش می‌دهد. مصرف این گیاه دارویی به‌صورت ناشتا توصیه می‌شود.
سوسن کوهی
استفاده از پمادهای تولید شده از سوسن کوهی که به گل همیشه‌بهار کوهی نیز شناخته می‌شود، التهاب مچ ناحیه دست را کاهش می‌دهد.
زردچوبه
زردچوبه را به ضدالتهاب بودن می‌شناسند. یکی از راحت‌ترین راه‌های مصرف آن ترکیب یک قاشق زردچوبه با یک لیوان شیر گرم است.
روغن سیاه‌دانه
این روغن را نیز می‌توانید با عسل سرکه مخلوط کرده و روزی دو بار مصرف کنید. برای هر بار مصرف، ۴ قاشق روغن سیاه‌دانه را با ۲ قاشق عسل و یک قاشق سرکه ترکیب کنید.
اگر برای درمان درد مچ دست در شیردهی به فیزیوتراپ مراجعه کنید، حرکت‌های ورزشی ساده‌ای را یاد می‌گیرید که با تکرار آنها مچ ناحیه دستتان قوی‌تر خواهد شد. بعضی از این حرکات اصلاحی هستند، بدین معنی که میتواند ایرادات ایجاد شده در اثر استفاده زیاد و غلط از مچ ناحیه دست را درمان کنند. نکته مهم در خصوص حرکات ورزشی توجه به وضعیت خودتان در هنگام ورزش است. درصورتی‌که انجام حرکات ورزشی با درد زیادی در ناحیه مچ همراه باشد آسیب‌زا خواهد بود. پس تنها حرکاتی را تکرار کنید که توسط فیزیوتراپ یا پزشک متناسب با مشکل مچ ناحیه دست شما پیشنهاد شده است. برخی از حرکات ورزشی عمومی برای تقویت مچ ناحیه دست عبارت‌اند از:
چرخش مچ
حرکت‌دادن مچ ناحیه دست به‌صورت دایره‌ای چرخاندن دست از ناحیه مچ باید هم در جهت عقربه‌های ساعت و هم در خلاف آن انجام شود در هر برنامه ورزشی ۱۰ بار این حرکت را تکرار کنید.
حرکت کششی مچ ناحیه دست
انگشت شست خود را در بین سایر انگشتان مشت کنید. مشت خود را به سمت پایین خم نموده و تقریباً ۱۰ ثانیه در آن حالت نگه دارید.
مشت کردن
این تمرین را در حالت نشسته انجام دهید. دست‌ها را روی پاهایتان قرار داده، به‌گونه‌ای که کف دست شما به سمت بالا باشد دست‌ها را مشت کرده و به سمت خود حرکت دهید. ۵ بار این تمرین را انجام داده و هر بار ۱۰ ثانیه در آن حالت بمانید.
حالت دعا
برای انجام این حرکت کف دست‌ها را به یکدیگر بچسبانید، به‌گونه‌ای که ساعد هر دودست به‌صورت موازی با زمین قرار گیرد. دستان خود را در همان حالت به سمت پایین بچرخانید، این حرکت را نیز ۵ مرتبه تکرار کنید.
کشش دست
دستان خود را دراز کنید، کف دست خود را بالا بیاورید تا زاویه ۹۰ درجه با ساعد شما داشته باشد. سپس یک‌دست خود را از مچ به سمت بالا نگه داشته و با دست دیگر انگشتان دست اول را به سمت خودتان فشار دهید.
اگر اقدامی برای درمان دردهای کوتاه‌مدت و خفیف مچ ناحیه دست در دوران شیردهی نکنیم، احتمال ادامه‌داشتن این دردها پس از پایان شیردهی وجود خواهد داشت. تبدیل‌شدن درد در مچ‌های دست موقع شیردهی به یک درد مزمن، میتواند شما را مجبور کند تا به عمل جراحی تن دهید. اغلب دردهایی که در اثر تنگ شدن تونل کارپال بر اثر تغییرات هورمونی در بارداری ایجاد می‌شوند، حداکثر 6 ماه بعد از زایمان از بین می‌روند. اما به دلیل استفاده مکرر و فشار بر مچ ناحیه دست، امکان آسیب بیشتر به این بخش حساس از مچ‌های دست وجود دارد.
درصورتی‌که با استراحت، کاهش فعالیت و بستن آتل، علائم سندروم دکوروان کاهش نیابد، عوارض آن پس از پایان شیردهی نیز ادامه خواهد داشت. در چنین شرایطی نیاز به درمان‌های جدی‌تری دارید که امکان ارائه آن اغلب در زمان شیردهی امکان‌پذیر نیست. گاهی فعالیت‌های زیاد و تکراری سبب آسیب‌های کوچک می‌شود که به مرور منجر به آسیب‌های بزرگتر بر عضلات و استخوان مچ‌های دست خواهد شد. اگر با کاهش فعالیت خود همچنان درگیر درد مچ‌های دست هستید، حتماً به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کنید.
اگر درد مچ‌های دست پس از پایان شیردهی ادامه داشت چه کنیم
اگر تاکنون به پزشک مراجعه نکرده‌اید، در اولین قدم تحت معاینه یک متخصص ارتوپد قرار بگیرید. شناسایی علت درد مچ‌های دست، میتواند به شناسایی راه درمان کمک کند. به‌غیراز درمان‌های خانگی و گیاهی، ماساژ و انجام حرکات اصلاحی و مصرف مسکن‌های مجاز، در شرایط حادتر تزریق کورتون و پی‌آرپی تجویز می‌شود. در مرحله آخر، عمل جراحی برای برطرف‌کردن تنگی تونل کارپال یا وسیع‌تر کردن مسیر عبور تاندونها در سندروم دکوروان انجام می‌شود.
سخن پایانی
. هشدار! درد مچ‌های دست در شیردهی را نادیده نگیرید!
اگر هر بار که کودکتان را در آغوش می گیرید، مچ دستتان تیر میکشد، این یک زنگ خطر است! سندرم دکرون و التهاب تاندونها میتواند به مرور زمان شدیدتر شود و حتی حرکت دستتان را محدود کند. اما نگران نباشید با مراجعه به کلینیک تخصصی ما، در کمترین زمان درمان می شوید. همین امروز اقدام کنید، قبل از آنکه درد، شیرین ترین لحظات مادرانه را از شما بگیرد!
دوران شیردهی، خانم‌ها را با شرایط روحی و جسمی جدیدی رو‌به‌رو خواهد کرد. گاهی شرایط سخت این دوران و افزایش فعالیت‌های فیزیکی مادران، به‌خصوص در آغوش گرفتن کودکان به مدت طولانی سبب درد مچ دست در شیردهی خواهد شد. برای جلوگیری از پیشروی این دردها و درمان آن، فعالیت‌های خود را کاهش دهید و از صندلی کودک، گهواره، آغوش گیر و غیره برای کمک در نگهداری از کودک استفاده کنید. اگر درد شما همچنان ادامه داشت، برای تشخیص علت درد مچ دست در شیردهی و درمان به پزشک مراجعه نمایید.