شکسته شدن مچ پا، اتفاقی بوده که ممکن است برای هر یک از ما رخ دهد. این که راه رفتن بعد از شکستگی مچ پا چگونه خواهد بود، سوال مهمی است که شاید به ذهن شما هم رسیده باشد. با توجه به اینکه پا، پس از شکستگی در وضعیت حساسی قرار دارد، آشنایی با نحوه قدم زدن پس از شکستگی مچ پا مهم است. ما این مقاله را به این موضوع اختصاص دادهایم و میخواهیم مفصلاً درباره جوش خوردن شکستگی مچ پا، مراقبت بعد از عمل شکستگی مچ پا، راه رفتن بعد از باز کردن گچ پا و… با شما صحبت کنیم. لطفاً همراهمان باشید.
فارغ از اینکه شکستگی پا با چه روشی درمان شده (جراحی یا غیرجراحی) زمانی فرا میرسد که بیمار بهبود مییابد و میتواند راه برود. این لحظه مهمی است؛ زیرا پا برای اولین بار است که پس از آسیب دیدگی بر روی زمین قرار میگیرد و صحت بهبود آن محک میخورد.
قدم زدن بعد از شکستگی مچ پا، به عنوان یک امر حساس و خطیر چند راه دارد که انتخاب از بین آنها بستگی به نوع شکستگی، نوع عمل جراحی انجام شده، سن بیمار و عوامل مشابه این دارد. پزشک معالج با ارزیابیهای دقیق میتواند در این باره اظهار نظر کند. در واقع او است که چگونگی راه رفتن بعد از شکستگی مچ پا را تعیین میکند.
چه راههایی پیش روی بیمار است:
♦ احتمال دارد که پزشک، تا مدتها اجازه راه رفتن را به بیمار ندهد و به او توصیه کند که فعلاً در بستر باشد.
♦ در مواردی امکان دارد پزشک از بیمار بخواهد که برای جابجایی به پای خود تکیه نکند و فعلا با همان صندلی چرخدار حرکت نماید.
♦ گاهی توصیه میشود که بیمار صرفا با واکر یا با دو عصا زیر بغل راه رفتن را شروع کند. در ابتدا پای سمت راست را روی زمین بگذارد، تمام وزن خود را روی آن بیاندازد، پای مصدوم را بالاتر از سطح زمین نگه دارد و روی زمین نگذارد. (با یک پا راه برود.)
♦ پزشک به بیمار میگوید که با دو عصای زیر بغل یا واکر راه برود، پای سالم را به طور کامل بر زمین تکیه دهد و پایی که صدمه دیده را صرفا به قدری که پزشک مشخص کرده بر زمین فشار دهد.
♦ گاهی به بیمار اجازه داده میشود که هر دو پا را بر روی زمین بگذارد و وزن خون را روی آنها بیاندازد. اما تا مدت کوتاهی بهتر است از عصای زیر بغل و واکر استفاده شود تا تعادل بهتر حفظ گردد.
♦ پزشک از بیمار خواهد خواست که بدون عصا و واکر راه برود و با قرار دادن هر دو پا بر روی زمین، حرکت کند.
ما به افراد مسنی که تعادل کمتری دارند و راه رفتنشان کمی سخت است، توصیه میکنیم برای شروع راه رفتن بعد از شکستگی مچ پا از واکر کمک بگیرند و پس از مدتی با بهبود تعادل، از عصای زیر بغل استفاده کنند. البته میتوان عصاهای مچی را انتخاب کرد اما باید بدانید که استفاده از این نوع عصا نیازمند قدرت زیادی در ساعد و بازو است و حفظ تعادل با آن کمی دشوار است.
یک سوال مهم؛ آیا میتوان پای آسیب دیده را روی زمین گذاشت؟ پاسخ مثبت است. برای اینکه بعد از شکستگی مچ پا، پای خود را بر روی زمین قرار دهید، با دو عصای زیربغل راه بروید و سرپا بایستید، سه راه دارید که پزشک با بررسی شرایط جسمانی شما، بهترین آن را مشخص خواهد کرد.
این ۳ روش عبارتاند از:
1. کف پای سالمتان را روی زمین قرار دهید و پایی که مصدوم شده را بالاتر از سطح زمین نگه دارید. حالا با همان یک پای سالم راه رفتن را آغاز کنید.
2. سنگینی وزن خود را روی پای سالم بیاندازید و به گونهای بایستید که فقط کف پای آسیب دیده روی زمین باشد. (یادتان باشد که موقع راه رفتن با دو پا و بدون عصا، وقتی در یک سیکل مشخص، یک پا را از روی زمین برمی دارید، تمامی وزن شما روی پای دیگر میافتد. وقتی روی صندلی نشستهاید و کف پایتان روی زمین است، کف هریک از پاها صرفا وزن ساق را تحمل میکند و نه وزن ران و تنه را. پس شما میتوانید به گونهای سرپای خود بایستید که علی رغم قرار داشتن دو پا بر روی زمین، سنگینی وزن فقط روی پای سالم باشد. بدین ترتیب کف پایی که آسیب دیده، تنها وزن ساق و ران را تحمل خواهد کرد. برای راه رفتن هم میتوان مطابق با همین دستورالعمل جلو رفت. (Toe touch walking)
3. وقتی روی دو پا ایستاده اید، وزن تنه خود را بر روی هر دو پا انداخته و سعی کنید با هر دو راه بروید. در این روش، درست مثل روش اول فشار بر روی ران و لگن خواهد بود. اگر از شکستگی در ناحیه ران و لگن رنج میبرید، باید بدانید که روش دوم اگرچه کمی دشوار اما برای شما بهتر است. اگر شکستگی در ساق، مچ و کف پا رخ داده باشد، روش اول و دوم هر دو برای راه رفتن مناسب خواهد بود.
و اما بخوانید درباره عصا که ابزاری کاربردی برای کمک به راه رفتن است. عصا، در سمت مقابل طرفی که دچار شکستگی شده استفاده میشود. وقتی برای راه رفتن از عصا زیر بغل استفاده میکنید، باید به این نکته دقت کنید که طول عصا متناسب با قدتان باشد و باعث آزار کتف و شانه شما نشود.
عصا بهترین ابزار برای کمک به راه رفتن بعد از شکستگی مچ پا است که در ابتدای شکستگی، اصلاً بدون آن نمیتوان راه رفت. به عبارت دیگر، با اعمال وزن بر روی پا، درد شدیدی به سراغ بیمار میآید و مانع از راه رفتن میشود.
برخی از بین رفتن درد را نشانه جوش خوردن شکستگی میدانند که این درست نیست. معمولاً پس از فروکش کردن التهابات اولیهای که بعد از شکستگی اتفاق افتاده، درد آرام آرام کاهش مییابد و در یک نقطه به پایان میرسد؛ البته اگر قطعات شکسته شده بیحرکت بمانند.
جوش خوردن شکستگی یک روند روند پرپیچ و خم است که بسته به سن بیمار و نوع استخوان او و نیز نوع درمان از چند روز تا چند هفته به طول میانجامد. در صورتی که قطعات شکستگی با استفاده از میله استخوانی و پلاک یا سایر ابزارهای ارتوپدی به یکدیگر پیوند بخورند، این قطعات نسبت به همدیگر حرکت نمیکنند و درد پس از مدتی کوتاه کاهش مییابد. معنی این تسکین، جوش خوردن نیست و نمیتوان به عنوان یک معیار درست برای شروع راه رفتن بدون عصا به آن نگاه کرد.
بسیاری از کسانی که دچار شکستگی در ناحیه پا میشوند، برای راه رفتن ترجیح میدهند محتاط باشند. از مصادیق این احتیاط که شاید بامزه به نظر برسد، قرار دادن نوک پا بر زمین و راه رفتن است. شاید شما هم فکر کنید که اگر قدم زدن پس از شکستگی مچ پا را در ابتدا با قرار دادن نوک پا بر زمین شروع کنید، بهتر و کم خطر باشد. در حالی که اینطور نیست.
برای قدم زدن پس از شکستگی مچ پا، تفاوت چندانی ندارد که شما نوک انگشتان خود را بر روی بگذارید یا کل کف پا را. شاید تنها نوک انگشت پا را روی زمین قرار دهید و سنگینی خود را بر روی آن بیاندازید. شاید هم کف پایتان روی زمین باشد و فشار وزن بر روی اندام قرار گیرد (یعنی روش دوم). در یک کلام؛ طرز قرار گرفتن نوک انگشت بر روی زمین مهم نیست، آنچه اهمیت دارد درست راه رفتن بعد از شکستگی مچ پا است.
مچ پای آسیب دیدهای که در اثر شکستگی، صدمه دیده، باید در زمان درست روی زمین قرار گیرد. برای راه رفتن بعد از باز کردن گچ پا، باید صبور بود و با احتیاط عمل کرد. اگر شکستگی مچ، ساق و کف پا با گچ گرفتگی تنها به ظاهر درمان شده باشد، با هر مرتبه زمین گذاشتن پا، قطعاتی که شکسته شده اند، حرکت میکنند و جابجا میشوند. جابجایی قطعات نسبت به یکدیگر میتواند مانعی باشد در برابر جوش خوردن شکستگی. بنابراین تا زمانی که قطعات شکسته به هم پیوند نخورده اند، نباید وزن خود را بر روی پا بگذارید. به جای اینکه برای گذاشتن مچ پای شکسته بر روی زمین عجله کنید، با استفاده از واکر و عصای زیر بغل ره بروید و اجازه ندهید محل شکستگی تحت فشار قرار گیرد.
گاهی مچ پایی که دچار آسیب دیدگی شده، نیاز به جراحی خواهد داشت. در چنین مواقعی این سوال در ذهن بیمار ایجاد میشود که آیا میتواند راه رفتن بدون عصا را تجربه کند و آیا اگر عصا را کنار بگذارد برای او مشکل ساز نخواهد بود؟
مهمترین مشکل راه رفتن پیش از موعد برای بیمار، افزایش ریسک جوش نخوردن جای شکستگی و یا استئوتومی است.
همچنین احتمال جابجا شدن نیز دور از ذهن نخواهد بود. اگر پیش از آنکه استئومی یا محل شکستگی جوش بخورد، بیمار سنگینی وزن خود را بر روی استخوان آسیب دیده بیاندازد و آن را تحت فشار قرار دهد، ممکن است قطعات استخوانی حرکت کنند و جابجا شوند که این خود یک آسیب است.
گاهی پزشک برای درمان مچ پایی که دچار شکستگی شده، درمان یا فیکس کردن محل شکستگی با پلاک را توصیه میکند. بیماری که تحت چنین عملی قرار میگیرد آیا میتواند راه برود؟ قبل از هرچیز باید بدانید که پلاک و پیچ، نیل و هر ابزار فلزی دیگری صرفاً میتواند استخوانهای شکسته شده را مدتی در راستای یکدیگر قرار دهد، همین! وقتی این استخوانها در کنار هم قرار میگیرند، در وضعیت مناسبی جوش میخورند. ابزارهایی که به این منظور مورد استفاده قرار میگیرند، قادر به تحمل وزن انسان و فشار ناشی از آن نیستند و این یعنی اگر بیمار پیش از آنکه محل شکستگی به درستی جوش بخورد، سنگینی خود را روی محل شکستگی بیاندازد و آن را تحت فشار قرار دهد، (مثلاً برای راه رفتن از عصا استفاده نکند) قطعات شکسته، جابجا میشوند و نسبت به یکدیگر حرکت خواهند کرد.
حالا فرض کنید پیچ و پلاک به قدر کافی قوی نباشد! در این صورت با گذشت چند روز میشکند و از استخوان بیرون میآید؛ اینجاست که قطعات شکسته دوباره جابجا خواهند شد. جالب است که اگر پلاک و پیچ به قدر کافی قوی باشند، یک اتفاق دیگر رخ میدهد. یعنی با هر مرتبهای که بار وزن بر روی پایی که در آن پلاک است قرار میگیرد، پلاک یک دفعه خم و راست خواهد شد.
هدف از قرار دادن پلاک یا هر ابزار فلزی دیگری که در محل استخوان شکسته شده جای میگیرد، درمان وضعیت بیمار است. این پیچ و پلاک ها، تا حد کمی تحمل خم و راست شدن را دارند و البته با گذشت زمان کوتاهی در اثر همین خم و راستی میشکنند. برای درک بهتر این موضوع میتوانید یک سیم فلزی را تصور کنید که پیوسته خم و راست میشود و بعد از ۵۰ بار خم و راست شدن در نهایت میشکند یا پاره خواهد شد. (پدیده خستگی فلز یا Fatigue)
این اتفاق درباره میله داخل استخوانی یا فلز پلاک هم خواهد افتاد. یعنی متعاقب با خم و راست شدنهای پی در پی که ناشی از راه رفتن است، پلاک شکسته خواهد شد. البته حتی اگر هم پلاک نشکند، حداقل لق خواهد شد و این لقی با قطعات شکسته کاری میکند که نسبت به هم حرکت کرده و روند جوش خوردن استخوان به تاخیر بیفتد.
بهترین و عاقلانهترین کاری که باید انجام دهید این است: تا زمانی که شکستگی استخوان نسبتاً جوش نخورده ریسک نکنید و بدون عصا راه نروید. برای راه رفتن بعد از شکستگی مچ پایی که جراحی شده، باید کمی صبر کنید. اگر میپرسید که این مدت زمان چقدر طول میکشد باید بگوییم که این بستگی به نوع شکستگی و نوع استخوان دارد.
مراقبت بعد از عمل شکستگی مچ پا موضوعی مهم است که نمیتوان تاثیر آن را در تسریع فرایند بهبود بیمار نادیده گرفت. اولین مراقبت بعد از عمل شکستگی مچ پا، بستری شدن بیمار است. بیمار، به مدت ۱ الی ۲ روز در بیمارستان میماند تا وضعیت او به طور کامل مورد بررسی قرار گیرد. دستگاه آنتی آنالژزی، داروی مسکن بیمار را تنظیم میکند و مچ پای بیمار با استفاده از آتل و یا اسپلینت، ثابت نگه داشته میشود. کادر درمان برای ممانعت از انباشت خونابه در مفصل مچ پا، لولهای در داخل آن میگذارند که خون اضافی را به بیرون هدایت میکند. (این لوله یکی دو روز بعد برداشته میشود.)
نکاتی برای مراقبت بعد از عمل شکستگی مچ پا:
♦ انجام منظم و دقیق تمرینات فیزیوتراپی به مدت ۳ ماه که هدف از آن بهبود دامن حرکتی مچ پا است.
♦ قرار دادن مچ پا در موضعی بالاتر از سطح قلب که این به کاهش تورم و درد کمک میکند.
♦ استفاده از عصا یا واکر به مدت ۶ هفته به منظور پیشگیری از اعمال وزن به مچ پا
♦ اقدام به کشیدن بخیه ها، ۲ تا ۳ هفته بعد از جراحی
♦ پرهیز از ورزش حداقل تا یک ماه پس از عمل
♦ کمک گرفتن از کیسه یخ برای کاستن از ورم
♦ تمیز و خشک نگه داشتن جای برش
در بخشهای گذشته درباره قدم زدن پس از شکستگی مچ پا صحبت کردیم و میخواهیم بحث خود را با معرفی مراحل جوش خوردن شکستگی مچ پا به پایان برسانیم. استخوان شکسته هر قسمت از بدن به ویژه مچ پا، استعداد فوق العادهای در بهبود دارد و به سرعت جوش میخورد. اما این به تنهایی کافی نیست؛ آنچه مهم است زمانی است که صرف ترمیم کامل استخوان میشود.
جوش خوردن شکستگی مچ پا در چند مرحله اتفاق میافتد:
ورم: با گذشت چند ساعت از آسیب، استخوان شروع به ترمیم میکند. این مرحلهای است که نواحی آسیب دیده مچ پا از بیرون ملتهب به نظر میرسد. در اولین مرحله، سیستم ایمنی با ارسال سلولهایی به نزدیکی مچ پا، تلاش میکند تا تکههای باقی مانده استخوان و نیز میکروبها را نابود کند. در این فرایند عروق خونی در قسمت پاکسازی شده رشد میکند و روند جوش خوردن استخوانها سرعت میگیرد. این مرحله یک الی دو هفته به طور میانجامد.
ترمیم استخوان (۱): ۴ الی ۲۱ روز گذشته از شکستگی، دور تا دور استخوان آسیب دیده پینه میبندد و کلاژن که یک ماده ترمیمی است، به جای لخته خون قرار میگیرد. پینه استخوان، زمختتر از لخته خون است اما نه به اندازه استخوان. این مهمترین دلیل استفاده از گچ است. وقتی از گچ استفاده میکنید، استخوانی که در حال ترمیم است به طور ثابت در جای خود باقی میماند و این بسیار مهم است؛ زیرا در صورت جابجایی استخوان مچ پا و از بین رفتن پینه، روند ترمیم به تاخیر میافتد.
ترمیم استخوان (۲): با گذشت دو هفته از شکستگی مچ پا، سلولهایی به اسم استئوبلاست، شروع به کار میکنند. به کمک این سلول ها، فرایند جوش خوردن استخوانی که آسیب دیده آغاز میشود. این سلول ها، مواد معدنی مورد نیاز برای جوش خوردن استخوان مچ پا را تامین میکنند. دقیقا در این مرحله، پنبه زمخت شکل میگیرد و با گذشت ۶ تا ۱۲ هفته بعد از شکستگی از بین میرود.
بازسازی: آخرین مرحله جوش خوردن شکستگی مچ پا، بازسازی است که در فرایند آن سلولهای استئوکلاست تغییرات مورد نیاز برای تعدیل را انجام میدهند. وظیفهای که این سلولها بر عهده دارند، تجزیه استخوانهای اضافی بوده که در مراحل ترمیم تشکیل شده است. بدین ترتیب شکل استخوانها به حال طبیعی خود بازمی گردد. بازگشت به فعالیت همیشگی به معنای بهبود و جوش خوردن استخوان است. این مرحله ممکن است بسیار طولانی شود؛ حتی تا ۹ سال.
همراه شما بودیم با موضوع جذاب و با اهمیت قدم زدن پس از شکستگی مچ پا. درباره مراقبت بعد از عمل شکستگی مچ پا، مراحل جوش خوردن شکستگی مچ پا، راه رفتن بعد از باز کردن گچ پا و… مفصلاً صحبت کردیم و به سوالات مهم شما در این باره پاسخ دادیم. اگر دوست دارید اطلاعات بیشتری در این باره به دست آورید، حتماً مقالات مشابه در این زمینه را بخوانید و با کسانی که در این باره تجربه دارند، صحبت کنید.
حساسیت راه رفتن بعد از شکستگی مچ پا و تاثیر آن در بهبود وضعیت شما به عنوان کسی که دچار آسیب دیدگی شده را جدی بگیرید و حتماً با کسب آگاهی در این باره اقدام کنید. کلینیک تخصصی ما پاسخگوی تمامی سوالات شما است. حتماً با کارشناسان این مجموعه تماس بگیرید و نقطه نظرات خود را با آنها در میان بگذارید.