در رفتگی استخوان ترقوه؛ اختلال در عملکرد شانه و کاهش دامنه حرکتی آن
در شانه هر فردی چهار مفصل وجود دارد ، مفصل شانه یا به اصطلاح پزشکی مفصل استرنوکلاویکولار یکی از این مفصل های مهم در ناحیه شانه می باشد. این مفصل در محلی قرار گرفته است که استخوان‌های ترقوه با جناغ سینه در قسمت گردن تلاقی می کند. در مواردی که به هر علتی از قبیل انواع آسیب های فیزیکی و ضربه یا تصادف این مفصل شانه دچار ضربه شدید بشود، عارضه در رفتگی استخوان ترقوه رخ می دهد. باتوجه به پیچیدگی این استخوان‌ها برای درمان بهتر ضروری است به جای مراجعه به شکسته بند به یک پزشک متخصص مراجعه نمایید.
ترقوه بین قفسه استرنوم و استخوان شانه قرار گرفته است و همچنین ترقوه بازو ها را به اسکلت اصلی بدن وصل می نماید. در محل قرار گیری استخوان‌های ترقوه چندین عصب اصلی و مهم و همچنین رگ‌های خونی قرار گرفته است ، اما کمتر پیش می‌آید که در زمان ایجاد عارضه و شکستگی این استخوان، این عصب ها و رگ های مهم آسیب ببینند.
برخی از شکستگی‌ها و آسیب دیدگی های استخوان‌های ترقوه تقریبا بسیار شایع و متداول بوده و در اکثر افراد و در هر رده سنی رخ می دهد. اکثر شکستگی‌ها و در رفتگی استخوان ترقوه در ناحیه میانی استخوان‌های ترقوه رخ می‌دهد. در بعضی موارد استخوان در محلی كه به قفسه سینه يا شانه متصل شده دچار عارضه در رفتگی و یا شکستگی می‌شود.
عارضه شکستگی و آسیب دیدگی ترقوه تا حدودی با دیگر شکستگی ها تفاوت دارد ، در بعضی از موارد این استخوان حتی می‌تواند دچار ترک و شکستگی های بسیار ریزی بشود و حتی به چندین تکه استخوان شکسته شده تبدیل بشوند.
در بعضی از موارد استخوان های شکسته شده داخل ترقوه بدون حرکت می باشند و در یک راستا قرار گیرند ولی در بعضی موارد این احتمال وجود دارد که تکه های استخوان شکسته شده از محل اصلی خود فاصله بگیرند.
معمولا انواع مختلف آسیب‌های استخوان‌های ترقوه به علت تصادفات اتومبیل و وسایل نقلیه و یا انواع ورزش‌هایی با شدت برخورد فیزیکی بالا همانند فوتبال ایجاد می‌شود. این آسیب دیدگی ها و در رفتن استخوان‌های ترقوه می‌توانند با احساس درد همراه باشد ولی اکثرا میزان آسیب دیدگی ها جزئی می باشد و بدون نیاز به عمل جراحی و برخی روش ها برای درمان بیرون زدگی استخوان ترقوه ، بطور کامل بهبود می‌یابند.
در ادامه این مقاله به بررسی و توضیح بیشتر در مورد انواع مختلف در رفتگی استخوان ترقوه و روش های درمان بیرون زدگی استخوان ترقوه خواهیم پرداخت ، شما را به مطالعه ادامه این مقاله دعوت می نماییم .
استخوان‌های ترقوه می‌تواند در هر یک از سه ناحیه نام برده شده در زیر دچار در رفتگی و آسیب بشود
♦ در قسمت بالای استخوان شانه
♦ در قسمت مرکزی استخوان ترقوه که انتهای ترقوه به سمت جلوی جناغ بیرون می زند ( در رفتگی قدامی استخوان‌های ترقوه )
♦ در قسمت پایینی که انتهای استخوان ترقوه در پشت استخوان جناغ سینه به سمت اعضای داخلی بدن وارد می شود ( در رفتگی خلفی استخوان‌های ترقوه )
از شایع‌ترین و متداولترین نشانه های آسیب و در رفتن استخوان‌های ترقوه، احساس درد در محلی می باشد که استخوان‌های ترقوه به استخوان جناغ سینه متصل می شود. این احساس درد می تواند همراه با عارضه رگ به‌رگ شدن نیز رخ بدهد ، ولی در مورد آسیب هایی همچون شکستگی یا در رفتن استخوان‌های ترقوه، این احساس درد بسیار شدیدتر احساس خواهد شد (احساس درد شدید در زمان حرکت دادن بازو ) .
از دیگر نشانه های در رفتگی استخوان ترقوه می توان به موارد زیر اشاره کرد :
♦ کاهش دامنه حرکتی بازو و شانه
♦ بیرون زدگی یا متورم شدن وسط قفسه سینه یا جناغ سینه
♦ بروز التهاب، کبودی و یا دردناک شدن مفصل
♦ شنیده شدن صدای سائیده شدن در زمان حرکت دادن بازو
در حقیقت عارضه در رفتن استخوان‌های ترقوه باعث وارد آمدن یک آسیب و جراحت به مفصل شانه نمی شود، ولی موجب درگیری و اختلال کارکرد مفصل شانه یا به اصطلاح پزشکی مفصل آکرومیوکلاویکولر می شود. مفصل شانه در حقیقت محل اصلی اتصال استخوان‌های ترقوه با بالاترین قسمت استخوان کتف می باشد. به همین علت ، ممکن است آسیب های وارد شده به استخوان‌های ترقوه (از جمله در رفتگی استخوان) شانه فرد را نیز تحت تأثیر قرار بدهد.
جهت تشخیص دقیق و همچنین شروع درمان عارضه در رفتن استخوان‌های ترقوه، باید در اولین فرصت مراحل زیر انجام بشود :
♦ معاینه دقیق برای تشخیص عارضه در رفتگی استخوان ترقوه توسط پزشک
پزشک معالج با انجام معاینات دقیق فیزیکی به دنبال نشانه های مشهود در تغییر شکل کلی استخوان شانه یا برجستگی و برآمدگی بر روی مفصل شانه می پردازد. سپس، پزشک موارد زیر را بررسی می کند :
1. بررسی و یافتن تورم، سرخی و کبودی برروی مفصل شانه بیمار
2. سنجش میزان دامنه حرکتی بازوی بیمار
3. ارزیابی نحوه کارکرد صحیح نبض از مچ دست تا آرنج بیمار ( برای اطمینان از عبور جریان کافی خون در داخل دست )
4. بررسی قسمت مرکزی استخوان جناق سینه و بالا و پشت کتف برای تشخیص انواع مختلف در رفتن استخوان ترقوه ( خلفی یا قدامی )
♦ تصویربرداری و تشخیص در رفتگی استخوان ترقوه
پزشک معالج برای تشخیص بهتر شدت آسیب دیدگی در رفتن استخوان‌های ترقوه نیازمند مشاهده عکس و تصویر اشعه ایکس از استخوان‌های ترقوه شانه می باشد. پس از مشاهده و بررسی نتایج تصویربرداری توسط پزشک معالج ، به میزان شدت آسیب دیدگی استخوان‌های ترقوه و شانه پی می بریم و متوجه می شویم که مفاصل دیگر یا استخوان‌های اطراف ،همانند استخوان شانه نیز دچار آسیب دیدگی شده اند یا خیر.
تصویر برداری توسط اشعه ایکس عکس هایی از بافت داخلی استخوان ارائه می‌دهد. پزشک معالج برای تشخیص دقیق عارضه در رفتن استخوان‌های ترقوه و میزان آسیب دیدگی ، عکسبرداری توسط اشعه ایکس از ناحیه قفسه سینه و شانه از تمامی زوایای مختلف برای بیمار تجویز می کند.
همچنین پزشک معالج شما احتمالا برای ارزیابی و تشخیص رگ به رگ شدگی یا در رفتگی استخوان ترقوه یا شکستگی استخوان ، عکسبرداری به روش سی‌تی‌اسکن را برای بیمار تجویز می کند.
در این شرایط روش های تصویربرداری خاصی برای بیمار انجام می شود ،ابتدا بصورت ایستاده به هر دو مچ دست بیمار وزنه های یکسان آویزان می نمایند و از شانه های بیمار تصویر رادیوگرافی تهیه می کنند. پزشک متخصص ارتوپد با مقایسه تصاویر بدست آمده از شانه چپ و راست متوجه تفاوت قرار گیری شانه ها شده و می تواند تشخیص بدهد که در مفصل آسیب دیده قسمت خارجی ترقوه نسبت به ناحیه آکرومیون اندکی بالاتر می باشد.
در مواردیکه میزان در رفتن استخوان‌های ترقوه بسیار واضح و مشهود باشد، به احتمال بسیار زیاد بیمار باید عمل جراحی بشود و انواع دیگر روش های درمان بیرون زدگی استخوان ترقوه در موارد بسیار خفیف و جزئی کاربرد دارند. انواع درمان های غیر جراحی برای در رفتن استخوان‌های ترقوه عبارت اند از :
1. مصرف دارو
تجویز و مصرف انواع مختلف داروهای ضد التهابی ( قرص های ناپروکسن ایبوپروفن) این داروها می توانند به کاهش میزان درد ، تورم و التهاب در مفصل آسیب در زمان در رفتن استخوان‌های ترقوه کمک می کند .
در صورتیکه بیمار عارضه آرتروز یا انواع بیماری های التهابی دارد ، پزشک معالج احتمالا انواع داروهای ضدالتهابی قویتری را با نام کورتیکو استروئیدها برای کاهش التهاب و احساس درد بیمار تجویز می نماید . این داروها بصورت مستقیم به قسمت داخلی مفصل تزریق می‌شوند.
2. بی حرکت کردن شانه
در مواردی برای درمان بیرون زدگی استخوان ترقوه ، احتمالا پزشک معالج به شما استفاده از شانه بند های مخصوص را توصیه می کند .این شانه بند ها موجب محدود شدن میزان حرکت بازو و شانه بیمار می شود. مدت زمان استفاده از این شانه بند ها به میزان شدت آسیب دیدگی شانه و کتف شما و همچنین نظر پزشک معالج بستگی دارد.
3. جا انداختن استخوان ترقوه
پزشک معالج شما ممکن است برای جا انداختن استخوان ترقوه ، استخوان‌های ترقوه را بدون شکاف و جراحی در داخل پوست شانه و کتف به محل اصلی خود بازگرداند ، این روش جا انداختن استخوان ترقوه ، معمولا در داخل اتاق عمل انجام می‌شود و حتی ممکن است به بیمار داروی بیهوشی یا برخی شل‌کننده های عضلانی تزریق بشود .
در بعضی از موارد برای عارضه و آسیب دیدگی در رفتگی استخوان ترقوه ، انواع روش های جا اندازی و انداختن استخوان ترقوه مثمر ثمر نمی باشد. در این موارد بیمار نیازمند برخی از درمان های بیشتر همچون عمل جراحی باز مفصل شانه و کتف می باشیم.
پزشک جراح ابتدا یک برش بر روی مفصل ایجاد کرده و با دیدن و جا انداختن مفصل آسیب دیده می تواند در رفتن استخوان‌های ترقوه را درمان نماید. در موارد بسیار نادر مفصل شانه ممکن است مکررا بعد از عمل جا اندازی مجددا در رفته (از جای خود خارج) بشود. در اینگونه از بیماران احتمالا برای ثابت کردن مفصل شانه نیاز به انجام عمل جراحی ترمیمی می باشد.
در مواردی که احساس درد و آسیب دیدگی کتف و شانه با انواع متدهای غیر جراحی قابل‌کنترل و درمان نباشد پزشک معالج شما ممکن است برای حذف قسمتی از استخوان‌های ترقوه اقدام نماید.انجام این عمل سبب می‌شود فضای بیشتری نسبت به قبل در محل حرکت استخوان‌های ترقوه در داخل مفصل شانه فراهم بشود و در نهایت احساس درد بیمار کاهش پیدا کند .
برای عمل جراحی حذف قسمتی از مفصل ترقوه‌ای از برخی روش های کم تهاجمی همانند متد جراحی آرتروسکپی بهره می برند. در این متد جراحی یک برش و شیار کوچک بر روی شانه بیمار ایجاد می‌شود، تا از طریق این برش فضای لازم برای ورود تجهیزات مخصوص جراحی به داخل مفصل شانه فراهم بشود.
این تجهیزات شامل یک دوربین فیلمبرداری بسیار کوچک می باشد تا پزشک جراح بتواند بخوبی محل مورد نظر را بررسی نماید و در صورت نیاز قسمتی از استخوان شانه و مفصل شانه را بتراشد .
در صورتیکه تکه‌ها و قسمت های شکسته شده استخوان‌های ترقوه از محل اصلی خود خارج بشوند و استخوان‌ها در وضعیت اشتباهی جوش خورده و ترمیم بشود ، این عارضه را ، بدجوش خوردن استخوان می نامند. درمان این مشکل با تعیین و سنجش میزان دور بودن استخوان‌ها و مشخص ساختن میزان اثرگذاری آن استخوان بر روی حرکت بازو و شانه مشخص خواهد شد.
پس از وقوع آسیب دیدگی و شکستگی و یا حتی دررفتگی مفصل شانه، بازوی بیمار احتمالا به مدت شش هفته و یا حتی بیشتر توسط گچ یا بازوبند باید بی حرکت باشد. حتی در هنگامیکه گچ دست باز بشود شود محدودیت هایی را برای بلندکردن اجسام خواهید داشت. برای برخی از بیماران پس از عمل جراحی و در مدت زمان جوش خوردن استخوان ترقوه از بلندکردن اجسامی با وزن بیشتر از یک لیوان منع می شوند .
استفاده نکردن و بی حرکت کردن بازو به تسریع دوره درمان در رفتگی استخوان ترقوه بسیار کمک می نماید. در طول زمان درمان باید تمرین های مخصوصی را برای افزایش میزان دامنه حرکتی و تقویت عضلات شانه و کتف در داخل خانه زیر نظر پزشک معالج و فیزیوتراپیست باتجربه انجام داد.
در زمانیکه که قسمت ابتدایی استخوان‌های ترقوه به جلو در رفته باشد ، جا اندازی و درمان در رفتن استخوان ترقوه با ایجاد و اعمال فشار و نیروی مستقیم به سمت عقب بر روی استخوان‌های ترقوه توسط پزشک معالج انجام می شود.
پس از جا اندازی و درمان در رفتگی استخوان ترقوه ، بیمار باید برای مدت دو هفته دست و بازوی خود را توسط شانه بند مخصوص بی حرکت کند و پس از باز کردن شانه بند توصیه می شود بیمار برخی از حرکت ها و ورزش های فیزیوتراپی شانه را توسط یک فیزیوتراپیست با تجربه تحت نظر پزشک معالج انجام بدهد.
در مواردی نیز بیمار دچار آسیب و در رفتگی مکرر و پی در پی مفصل ترقوه می شود. در اینگونه موارد زمانیکه فرد بیمار شانه خود را به سمت عقب می برد استخوان‌های ترقوه در داخل مفصل شانه بهمراه یک صدای تقه و در رفتگی به سمت جلو می رود و مجددا زمانیکه شخص بیمار شانه را به سمت جلو خم می کند استخوان‌های ترقوه در داخل مفصل جا می افتد.
در این موارد معمولا این عارضه مشکل حاد و خطرناکی را برای بیمار ایجاد نمی کند و نیازی به درمان خاصی نیز ندارد. در زمانی که این عارضه برای بیمار ایجاد آزار و اذیت می کند ، انجام عمل جراحی و بازسازی لیگامان جدید در داخل مفصل شانه انجام می گیرد.
در بیشتر موارد در اثر شکستگی و در رفتگی استخوان ترقوه ، استفاده از آویز گردنی برای بیمار ضروری است در مدت زمان جوش خوردن استخوان ترقوه بی‌حرکت بودن دست و بازو برای تسریع در فرایند ترمیم و جوش خوردن استخوان‌های ترقوه بسیار مهم و ضروری می باشد. برای بررسی و سنجش چگونگی ترمیم استخوان شکسته شده و ارزیابی بهترین زمان جهت شروع انواع ورزش‌های توانبخشی و فیزیوتراپی، از انواع تصاویر رادیوگرافی بصورت دوره‌ای برای بیمار تجویز می شود.
♦ آویز گردنی در مدت زمان جوش خوردن استخوان ترقوه
تا هنگامی که پزشک در مورد استفاده از آویز گردنی برای شما تجویز کرده است ، باید از آویز گردن و شانه استفاده کنید و تنها در زمان حمام مجاز به برداشتن آویز گردن و شانه می باشید. در هنگامی که از آویز گردنی استفاده نمی کنید ،از حرکت دادن اضافی دست و یا قرار دادن دست ها و بازو ها در وضعیتی که موجب احساس درد می‌شود خودداری نمایید.
♦ استفاده از کمپرس یخ در مدت زمان جوش خوردن استخوان ترقوه
برای سه روز ابتدایی شروع عارضه و برطرف شدن کامل التهاب و تورم در هر مرتبه برای 10 الی 20 دقیقه کمپرس یخ و کیسه یخ بر روی شانه‌ی خود قرار بدهید. کمپرس یخ را هر 1 الی 2 ساعت یکبار بر روی محل آسیب دیده و ملتهب شده قرار بدهید. ( در حین استفاده از کمپرس یخ بین پوست و کیسه های یخ از یک لایه پارچه نازک استفاده کنید ) .
♦ استفاده از داروهای مسکن و ضد التهابی
برای تسکین درد محل شکستکی و یا کاهش درد در محل در رفتن استخوان‌های ترقوه می‌توانید از برخی قرص ها یا برخی داروهای ضدالتهابب ( همانند قرص های ناپروکسن و ایبوبروفن و ... ) تحت نظر و تجویز پزشک مصرف کنید .
♦ انواع ورزش های توانبخشی و فیزیوتراپی برای درمان در رفتن استخوان ترقوه
یک فیزیوتراپیست با تجربه می‌تواند با ارزیابی و سنجش دقیق شرایط فیزیکی شما تشخیص زمان دقیق شروع انواع برنامه های فیزیوتراپی و توانبخشی عضلات را مشخص سازد . هدف اصلی از انجام این ورزش های توان بخشی و فیزیوتراپی بعد از شکستگی و در رفتگی استخوان ترقوه ، ترمیم و تقویت ماهیچه ها و بافت های داخلی عضو آسیب دیده می باشد. برخی از روش‌های فیزیوتراپی و توانبخشی عضلات و ماهیچه ها عبارتند از:
انواع درمان دستی که شامل ماساژ بافت‌ها و قسمت های نرمشانه و ترقوه و حتی جا انداختن استخوان ترقوه بمنظور برطرف کردن دردهای شانه و التهاب های داخل مفصل شانه (تاندون یا بافت نرم ) و همچنین بازیابی و افزایش میزان دامنه حرکتی شانه بیمار .
عارضه در رفتن استخوان‌های ترقوه همانند بقیه در رفتگی ها ، دارای عوارض می باشد که این عوارض عبارتند از :
1. عوارض و مشکلات ایجاد شده در عروق و عصب ناحیه آسیب دیده و شانه
2. جوش نخوردن استخوان شکسته شده شانه و ترقوه
3. جوش خوردن ناردست استخوان‌های ترقوه و شانه
جوش نخوردن استخوان‌های ترقوه حتی اگر بطور کامل درمان نشود ، برای بیماران در سنین بالا عارضه خاصی بدنبال نخواهد داشت. اختلال احتمالی در مورد جوش نخوردگی استخوان ، احساس درد احتمالی در شانه و در زمان حرکت بازو و شانه بیمار می باشد.
عدم درمان این عارضه می تواند با عارضه ایی همچون کاهش میزان قدرت شانه و بازوی بیمار همراه باشد که در مواردیکه این عوارض شخص بیمار را اذیت نکند می توان با این مشکل تا حدودی مراعات کرد و کنار آمد.
در زمانی که عارضه در رفتگی استخوان ترقوه برای مدت زیادی بدون درمان رها بشود ، این عارضه به شکل مزمن تبدیل می شود و درمان در رفتگی مزمن استخوان‌های ترقوه بسیار سخت تر از در رفتگی حاد استخوان‌های ترقوه است.
در وضعیت مزمن ، پزشک ارتوپد بوسیله انجام عمل جراحی باز در ابتدا چندین سانتیمتر از قسمت انتهایی استخوان ترقوه که نزدیک مفصل است را قطع و از بدن شخص بیمار خارج می کند و در نهایت لیگامان کوراکوآکرومیون را از نقطه اتصال به قطع کرده و به قسمت انتهایی باقیمانده استخوان‌های ترقوه متصل می کند. در آخر ترقوه را توسط پیچ به کوراکوئید متصل می کند.
در صورتیکه درمان در رفتگی استخوان ترقوه نیازمند انجام عمل جراحی باز باشد یا تنها با جا انداختن استخوان ترقوه مشکل برطرف بشود ، احتمالا طی شدن دوره درمان کامل تا چند ماه طول می کشد تا وضعیت استخوان‌های ترقوه و شانه آسیب دیده بطور کامل درمان بشود. فرایند ترمیم استخوان‌های ترقوه و شانه احتمالا بین بیماران دیابتی (بیماری قند) یا اشخاص معتاد به دخانیات تا حدودی طولانی‌تر باشد
اکثر بیماران پس از گذشت 12 هفته پس از شروع آسیب‌دیدگی به اکثر فعالیت‌های عادی و روزمره خود باز می‌گردند.
پزشک شما زمان دقیق بهبودی کامل شما را به شما اعلام خواهد کرد و در صورتیکه پیش از این زمان اقدام به فعالیت‌های معمول روزمره خود و یا بلند کردن اجسام با همان دست آسیب دیده نمایید، احتمالا این کار موجب حرکت تکه های شکسته شده استخوان از محل اصلی خود شده و یا حتی تجهیزاتی همانند (پیچ و پلاک‌ها) داخل استخوان خراب می شوند.
زمانیکه شکستگی و در رفتگی استخوان ترقوه شما به شکل صحیح و کامل درمان شد ، می‌توانید مجددا همانند روال قبلی به فعالیت‌های ورزشی و زندگی روزمره خود بپردازید.
انجام برخی از ورزش ها و انجام حرکات اصلاحی زیر نظر یک فیزیوتراپیست با تجربه از جمله تمرین هایی برای بهبود و افزایش میزان قدرت ماهیچه های شانه و کتف بیمار و افزایش و عملکرد مفصل شانه و ماهیچه های کتف می باشد.
برای برخی از روش های درمانی می توان از برخی دستگاه‌های اولتراسوند ، دستگاه تحریک الکترونیکی عصب‌ها ، درمان با لیزر سرد یا همان لیزر کم توان اشاره کرد. انجام برخی از این روش ها به کاهش میزان درد بیمار ، بهبود و افزایش دامنه حرکتی دست بیمار و کاهش میزان التهاب کتف و ماهیچه ها و تاندون‌های اطراف کتف و شانه بیمار کمک کند.
شرایط خطرناک شکستگی و در رفتگی استخوان ترقوه ، شامل موارد و افراد زیر می شود :
1. افراد و نوجوانانی با سنین 10 الی 19 سال که در صورت بروز این عارضه استخوان ترقوه بالغ نمی‌شود. به همین علت افراد بین سن 10 الی 19 سال در ریسک خطر بیشتری در مورد شکستگی و در رفتن استخوان ترقوه دارند قرار دارند.
2. سالمندان، بویژه در سن های بالای 70 سال بیشتر در معرض خطر این عارضه هستند.
3. مراحل اولیه عارضه پوکی استخوان این عارضه باعث کاهش حجم توده استخوانی و در آخر افزایش ریسک شکستگی استخوان ها می‌شود.
هرچند که در این موارد احتمال خطر شکستگی استخوان‌های ترقوه افزایش می یابد ولی احتمال عارضه شکستگی و در رفتن استخوان‌های ترقوه در تمامی گروه های سنی و همه افراد وجود دارد.
مفصل آکرومیوکلاویکولر شانه ، محل تلاقی انتهای استخوان‌های ترقوه و زائده آکرومیون می باشد. در هنگامی که بنا به هر علتی این دو استخوان در داخل مفصل از همدیگر فاصله بگیرند ، اصطلاحا در رفتگی مفصل آکرومیوکلاویکولر یا همان در رفتگی استخوان ترقوه رخ می دهد.در صورت مواجه شدن با این عارضه باید در اولین فرصت برای درمان این مشکل به یک متخصص ارتوپد و اورژانس مراجعه نمایید