دررفتگی مچ پا
در رفتگی مچ پا آسیبی شایع در ناحیه مچ پا است. مچ پا معمولاً در اثر زمین خوردن، تصادف با وسیله نقلیه موتوری یا آسیبدیدگی ورزشی که باعث آسیب به رباطها و استخوانها می‌شود و برخی بیماریها مانند آرتروز، از جای خود خارج‌شده و اصطلاحاً دچار دررفتگی مچ پا می‌شود. عموم مردم اغلب دررفتگی مچ پا را با پیچ خوردگی اشتباه میگیرند. دررفتگی مچ پا از نظر پزشکی انفکاک کامل مفصل مچ پا است و در موارد نادری مانند آسیبهای شدید ورزشی و حوادثی از این دست رخ میدهد. موردی که در این نوشتار به آن میپردازیم پیچ خوردگی مچ پا است که عوام آن را به نام دررفتگی میشناسند.این دررفتگی یا پیچ خوردگی، علاوه بر آسیب استخوانی میتواند به عروق خونی، اعصاب و پوست ناحیه مچ پا نیز آسیب برساند. تشخیص اغلب با معاینه ظاهری و یک عکس ساده اشعهایکس انجام می‌شود، اما گاهی پزشک نیازمند آزمایشهای تصویربرداری دقیقتری همچون سی.تی اسکن یا ام.آر.آی میباشد. درمان اضطراری به‌منظور کاهش دررفتگی در اسرع وقت و سپس آتل زدن مچ پا برای جلوگیری از آسیب بیشتر امری ضروری است. این کار حتماً باید نزد یک جراح ارتوپد باتجربه مانند متخصصان کلینیک ما انجام شود؛ زیرا بسته به شرایط ممکن است برای درمان، جراحی نیز لازم باشد. در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر با آسیب در رفتگی مچ پا آشنا شوید.
فهرست مطلب:
در رفتگی مچ پا چیست؟
ساختار مچ پا را میتوانیم یکی از پیچیدهترین ساختارهای بدن بدانیم. مچ پا از چندین استخوان، عضله، تاندون و رباط تشکیل شده است. در واقع مچ پا مفصلی است که پا را به قسمت زیرین آن متصل کرده و توانایی حرکت را به او میبخشد. مچ پا شامل سه استخوان میباشد که به عضلات، تاندونها و رباطها متصل هستند. استخوان‌های پایینی تیبیا و فیبولا نام دارند که به استخوان کف پا یعنی تالوس، متصل شدهاند. آسیبدیدگی هر یک از این استخوانها، تاندونها، رباطها یا عضلات، میتواند تا مدتها به همراه درد و ناراحتی، توانایی حرکت پا را هم تحت تأثیر قرار دهد.
مفصل دررفته یا دررفتگی مچ پا وضعیتی را توصیف میکند که استخوان‌هایی که به هم می‌پیوندند و یک مفصل را تشکیل می‌دهند دیگر آن رابطه طبیعی را حفظ نمی‌کنند. دررفتگی مچ پا به این معنی است که دیگر استخوان درشت نی و استخوان بلند ران رابطه طبیعی آناتومیک خود را ندارند.
معمولاً در رفتگی مچ پا همراه با آسیب رباط‌هایی است که به حمایت از مفصل مچ پا کمک می‌کنند و با شکستگی انتهای دیستال درشت نی و استخوان فیبولا (موسوم به ملاقه) همراه است.
دلایل و عوامل خطر دررفتگی مچ پا چیست؟
دررفتگی مچ پا خودبه‌خود اتفاق نمی‌افتد، بلکه نتیجه یک ضربه است. در این ضربه‌ها نیروهایی به مچ پا وارد می‌شوند که باعث شکستگی استخوانها یا پارگی رباطها می‌شوند و درنتیجه آسیب دررفتگی اتفاق می‌افتد. مچ پا ذاتاً پایدار است و جهت دررفتگی به موقعیت پا و محل ایجاد نیرو بستگی دارد. دررفتگی مچ پا بیشتر با شکستگی استخوان‌های مفصل همراه است. علاوهبر شکستگی، بسته به شدت آسیب، گاهی پارگی، کشیدگی یا خونریزی تاندونها و رباطها نیز با دررفتگی یا پیچ خوردگی مچ پا همراه میباشند. این موارد نیاز به رسیدگی فوری یک پزشک متخصص ارتوپد دارند.
دلایل شایع دررفتگی مچ پا شامل این موارد است:
-
سقوط
-
تصادفات موتوری
-
آسیبهای ورزشی
علاوه بر موارد گفته‌شده، برخی از افراد به دلایلی مستعد دررفتگی یا پیچ‌خوردگی مچ پا میباشند. گاهی بعضی از بیماریها یا مشکلات سبب تضعیف مچ پا میگردند. افراد درگیر این بیماریها، در راه رفتن عادی نیز با مشکل مواجه هستند و هر لحظه در معرض دررفتگی مچ پا قرار دارند. مبتلایان به ام.اس، دیسک کمر و بیماری‌های عضلانی، از جمله این افراد میباشند. برخی از دلایل بیومکانیکی مانند شل بودن مفاصل یا صافی کف پا هم می‌توانند عامل خطر برای دررفتگی مچ پا قلمداد شوند.
انواع در رفتگی مچ پا
دررفتگی مچ پا انواع مختلفی دارد که عبارت‌اند از:
دررفتگی خلفی مچ پا
متداول‌ترین نوع دررفتگی مچ پا دررفتگی خلفی است. جایی که استخوان ران در اتصال با استخوان درشت نی به عقب حرکت میکند. برای اینکه دررفتگی اتفاق بیفتد، هنگام آسیبدیدگی باید پا از ناحیه کف خم شود (انگشتان پا به سمت پایین قرار میگیرند). مچ پا یا از خارج به سمت داخل وارد می‌شود (وارونگی) یا از داخل به خارج (eversion)حرکت میکند و رباطها و بافت‌هایی که مچ پا را ثابت نگه می‌دارند پاره می‌شوند.
دررفتگی قدامی مچ پا
دررفتگی قدامی، در صورت ثابت بودن پا یا خلفی بودن پا (درجایی که انگشتان پا به سمت بالا قرار دارند) رخ میدهد؛ یعنی توسط نیرویی که از جلوی پا وارد می‌شود، قسمتی از استخوان مچ به عقب رانده‌شده و باعث دررفتگی می‌شود.
دررفتگی جانبی مچ پا
دررفتگی‌های جانبی نیز وقتی اتفاق می‌افتند که مچ‌پا پیچ می‌خورد، یا معکوس می‌شود، اما همیشه شکستگی‌هایی وجود دارد که یا به قسمت داخلی یا جانبی یا هر دو مربوط می‌شوند.
دررفتگی فوقانی
دررفتگی فوقانی، دررفتگی در محلی را که پوزه مچ پا به سمت بالا، در فضای بین استخوان درشت نی و استخوان فیبولا قرار دارد، توصیف میکند، درنتیجه آسیب محوری بوده و به آن آسیب ستون نیز می‌گویند. این حالت ممکن است به دلیل فرود آمدن نامناسب روی پاها یا وقتی که پشت فرمان در حال تصادف هستید و شما از روی استرس پای خود را محکم روی پدال قرار می‌دهید، اتفاق بیفتد. درد و تورم مچ پا از علائم و نشانه‌های دررفتگی مچ پا است.
علائم دررفتگی مچ پا چیست؟
دررفتگی مچ پا نیز مانند بسیاری از آسیبهای مربوط به استخوان‌های بدن با علائمی همراه است که در ادامه آن‌ها را شرح خواهیم داد:
درد در مچ پا مهم‌ترین علامت است و میتواند ناشی از التهاب یا آسیب به هر یک از ساختارهای این منطقه، ازجمله استخوانها، فضای مفصل، غضروف‌ها، رباطها، تاندونها یا عضلات باشد. درد مچ پا میتواند خود را به همراه علائم دیگری ازجمله موارد زیر نیز نشان دهد:
-
دررفتگی دردناک است و معمولاً تغییر شکل مفصل مچ پا دیده می‌شود.
-
در این شرایط ایستادن یا راه رفتن ممکن است بسیار دشوار یا غیرممکن باشد.
-
اگر اعصابی که از مفصل مچ پا عبور می‌کنند آسیب ببینند یا ملتهب شوند، میتواند بی‌حسی و گزگز ایجاد کند.
-
تورم تقریباً به‌صورت فوری در ناحیه مفصل مچ پا وجود دارد و ممکن است به‌سرعت اكیموز (كبودی) ایجاد شود.
-
بسته به مکانیسم آسیب، ممکن است آسیبهای دیگری در ناحیه زانو یا ستون فقرات نیز ایجاد شود.
سایر علائم عبارت‌اند از:
-
سرخی
-
بی‌ثباتی
-
احساس سوزش
-
سفتی
-
ضعف
توجه داشته باشید که تنها دررفتگی مچ پا باعث درد در این ناحیه نمی‌شود. بلکه علل شایع درد مچ پا شامل پیچ‌خوردگی یا آسیبدیدگی، آرتریت روماتوئید، نقرس، آرتروز و سایر انواع آرتریت نیز میتواند باشد. تاندونیت آشیل دلیل احتمالی دیگر است.
چنانچه پس از حادثهای در ناحیه مچ پا احساس درد داشتید، پیش از مراجعه به پزشک یا رسیدن کمکهای پزشکی، اقدامات اولیه زیر را انجام دهید تا از شدت درد و عوارض بعدی کم شود:
-
سعی کنید پای خود را بالا نگه دارید.
-
برای تسکین درد از یخ یا کمپرس سرد کمک بگیرید.
-
ناحیهای که درد میکند را محکم ببندید.
برای درمان خود حتماً نزد یک پزشک ارتوپد متبحر و با تجربه بروید. کارآمدی پزشک در درمان دررفتگی پا بسیار مهم است، زیر اگر این دررفتگی درست درمان نشود، ضعف دائمی را در مچ پا حس خواهید کرد و در معرض دررفتگی مداوم مچ پا قرار خواهید گرفت.
چگونه متخصصان ارتوپد دررفتگی مچ پا را تشخیص می‌دهند؟
برای اینکه یک متخصص ارتوپد بتواند به‌درستی دررفتگی مچ پا را تشخیص دهد باید مانند متخصصین کلینیک ما در این زمینه سابقه و تجربه داشته باشد. همچنین بیمار موظف است علت ایجاد آسیب را به‌طور کامل شرح داده و اگر دارای سابقه در آسیب مچ پا و یا سابقه پزشکی دیگری مانند بیماری‌های آرتروز هست، به پزشک اطلاع دهد.
دررفتگی مچ پا اغلب با معاینه ظاهری مچ پا تشخیص داده می‌شود. معاینه فیزیکی میتواند رابطه غیرطبیعی استخوان درشت نی، استخوان فیبولا و استخوان ران را تعیین کند. علاوه بر مچ پا، متخصص ارتوپد برای بررسی دقیق‌تر ممکن است ساختارهای پا و زانو را معاینه کند و به دنبال آسیبهای احتمالی دیگر نیز باشد.
ازآنجاکه در اثر دررفتگی مچ پا، رگ‌ها و اعصاب ممکن است کشیده شده و آسیب ببینند، ضربان‌ها و احساس پا ارزیابی می‌شود. در این نوع مشکل عوارض پوستی نیز شایع است، زیرا با کشیده شدن مچ پا از روی برجستگی استخوانی، پوست میتواند خون‌رسانی خود را ازدست‌داده و از بین برود.
استفاده از عکس‌برداری نیز یک آزمایش تشخیصی اولیه است که برای تعیین میزان آسیبدیدگی استفاده می‌شود. هنگامی‌که دررفتگی کاهش‌یافته و استخوانها دوباره مرتب می‌شوند، ممکن است مجدداً عکس‌برداری تجویز شود تا میزان بهبود مشخص گردد. بسته به شرایط فرد، پزشکان باتجربه ما ممکن است اسکن CT یا MRI را برای ارزیابی دقیق آسیب به سطح مفصل، جستجوی شکستگی‌های مخفی یا پنهان و ارزیابی رباطها و تاندون‌های مفصل مچ پا در نظر بگیرند.
درمان دررفتگی مچ پا چیست؟
هنگامی‌که ارزیابی اولیه به پایان رسید، هدف از درمان اضطراری دررفتگی مچ پا با تلاش برای کاهش آسیب، بازگشت استخوانها تا حد امکان به موقعیت آناتومیک طبیعی خود میباشد. غالباً استخوانها با کشش ملایم برمی‌گردند. پزشکان گاهی اوقات از دارو برای آرامش بخشیدن به بیمار و کمک به شل شدن عضلات استفاده می‌کنند.
اگر شواهدی وجود داشته باشد که دررفتگی عصب پا را به خطر می‌اندازد یا پوست را خم کرده و کشیده میکند و تشخیص بالینی دررفتگی مچ پا داده‌شده است باید خیلی سریع حتی بدون نیاز به عکس‌برداری درمان شروع شود تا عملکرد عصب و رگ‌های خونی حفظ شود. پس از کاهش درد مچ پا، معاینه خون و عصب پا دوباره تکرار می‌شود و پا داخل یک آتل موقت قرار می‌گیرد. اگر شکستگی ناپایدار وجود داشته باشد، آسیب عصبی یا شریانی ایجادشده باشد یا اگر مچ پا قابلیت خم کردن و حرکت نداشته باشد، نیاز به عمل اورژانسی است.
حتی اگر دررفتگی مچ پا خفیف باشد، در بسیاری از مواقع برای تثبیت ساختارهایی که در اطراف آن آسیب‌دیده‌اند، جراحی لازم است. تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا جراحی مورد نیاز است یا خیر و اینکه چه نوع جراحی ممکن است لازم باشد، برای هر بیمار و وضعیت آن‌ها متفاوت خواهد بود و به نظر جراح ارتوپد بستگی دارد.
زمان بهبودی برای دررفتگی مچ پا چقدر است؟
پس از اتمام درمان اولیه، بدون نیاز به جراحی، ممکن است برای بازگشت بیمار به فعالیت‌های قبل از آسیب، شش تا 12 هفته بهبودی طول بکشد. مسلماً در صورت جراحی این زمان طولانی‌تر خواهد بود و به‌شدت آسیب و شرایط بیمار بستگی دارد.
جمع‌بندی
تشخیص و درمان سریع دررفتگی مچ پا توسط یک متخصص ارتوپد باتجربه یا جراح ارتوپد اهمیت بسیار زیادی دارد؛ زیرا ممکن است در کنار دررفتگی برخی از رباطها و قسمت‌های جانبی نیز دچار آسیب شوند. همچنین عدم جراحی یا درمان مناسب میتواند در آینده عوارض خطرناکی مانند آرتروز و افت شدید عملکردی را برای فرد مبتلا ایجاد کند. برای اینکه مطمئن شوید آسیب ایجادشده در مچ پای شما ازهرجهت ارزیابی‌شده و خطری سلامتی اندام تحتانی شما مانند زانو و ناحیه بین زانو تا مچ پا را تهدید نمی‌کند می‌توانید به کلینیک ما مراجعه کنید تا تمام بررسی‌ها به‌صورت دقیق توسط متخصصین ماهر و حاذق ما با بهترین و مدرن‌ترین ابزار روز دنیا انجام شود. همچنین می‌توانید از طریق لینک‌های فضاهای مجازی در سمت چپ صفحه برای مشاوره با پزشکان ما در ارتباط باشید.